Οστεοαρθρίτιδα γόνατος: Αίτια Και Θεραπεία

Η άρθρωση του γόνατος

Το γόνατο αποτελεί, ως γνωστόν, την κεντρική άρθρωση του ποδιού μας.

Απορροφά πολύ μεγάλα φορτία προερχόμενα από το βάρος του σώματος.

Αυτό οδηγεί αυτή την άρθρωση, πολλές φορές, σε εσωτερική φθορά.

Αυτή η φθορά οδηγεί σε πόνο και μείωση της λειτουργικότητας.

Τι είναι όμως αυτό που κάνει την άρθρωση του γόνατος τόσο σταθερή και ισχυρή; 

Τι θα συμβεί αν χάσουμε αυτή τη δύναμη, τη λειτουργικότητα και το μυοσκελετικό σύστημα θα γίνει περισσότερο αδύναμο να ανταπεξέλθει, κατά μεγάλο και σημαντικό βαθμό, στις απαιτήσεις της καθημερινότητας;

Ας μιλήσουμε λίγο για την κατασκευή της άρθρωσης του γόνατος.

Οστά του γόνατος

Το γόνατο αποτελείται από 3 οστά:

• την κνήμη, 
• το μηριαίο οστό και
• την επιγονατίδα. 

Αρθρικός χόνδρος

Στο εσωτερικό της άρθρωσης βρίσκουμε τον αρθρικό χόνδρο ο οποίος βρίσκεται εκεί και προστατεύει τη συγκεκριμένη άρθρωση δίνοντας της την απαραίτητη ομαλή κίνηση με την ελάχιστη δυνατή τριβή μεταξύ των αρθρικών επιφανειών.

Ο αρθρικός χόνδρος είναι ένα σταθερό, λείο και ελαστικό υλικό, που καλύπτει τα οστά που αναφέραμε παραπάνω και είναι σε επαφή στην άρθρωση του γόνατος ενώ επιτρέπει την ομαλή κίνηση και ολίσθηση αυτών των αρθρικών επιφανειών.

Ο σκοπός του δηλαδή είναι ως κατασκευή να απορροφά τους κραδασμούς και να αποτρέπει την τριβή μεταξύ των οστών του γόνατος.

Μερικές φορές όμως υπάρχει λόγο διαφόρων αιτιών μείωση της λειτουργικότητας του ή εκφύλιση του.

Όταν συμβαίνει αυτό έχουμε τη λεγόμενη οστεοαρθρίτιδα.

Ας δούμε περισσότερο αναλυτικά τι σημαίνει ο όρος οστεοαρθρίτιδα.

Οστεοαρθρίτιδα

Είναι η πάθηση εκφυλισμού του αρθρικού χόνδρου στην άρθρωση του γόνατος και αυτή που συμβαίνει περισσότερο συχνά.

Το πρόβλημα δημιουργείται επειδή αυτός ο λεπτός λείος και διαφανής ιστός αρχίσει να χάνει την λειτουργικότητα του δημιουργώντας μικρά ή μεγαλύτερα προβλήματα στην άρθρωση.

Τι φαίνεται όμως να οδηγεί σε μία τέτοια εκφύλιση του χόνδρου;

Αίτια

Από ότι φαίνεται αυτά που επηρεάζουν τη σωστή λειτουργία στην άρθρωση του γόνατου είναι:

• Ηλικία και εκφυλισμός (φθορά) του χόνδρου

Το συναντάμε συχνά σε άτομα άνω των 50 ετών.

Τα άτομα πάνω από την ηλικία των 50, φαίνεται ότι είναι πιθανότερο να αναπτύξουν οστεοαρθρίτιδα ιδιαίτερα στην άρθρωση του γόνατος, εξαιτίας του τρόπου ζωής τους (επάγγελμα, δραστηριότητες) που μπορεί να καταπονήσει ή/και να επιδεινώνει την καλή λειτουργία του χόνδρου.

• Υπερβολικό σωματικό βάρος ή παχυσαρκία 

Η παχυσαρκία αποτελεί παράγοντα κινδύνου εξαιτίας καταπόνησης της άρθρωσης αλλά συμβάλλει και σε αύξηση άλλων ορμονικών παραγόντων.

• Προηγούμενος τραυματισμός στην άρθρωση 

Μπορεί να συμβεί σε επαγγελματίες αθλητές ή και ερασιτέχνες αθλητές καθώς μπορεί να συσχετιστεί είτε με καταπόνηση ή/και με λανθασμένη φόρτιση.

• Οικογενειακό ιστορικό

Πολλές φορές μπορεί να υπάρχει ορμονική ή άλλη προδιάθεση και να εκφράζεται με οικογενή χαρακτήρα.

• Επαναλαμβανόμενα φορτία στην άρθρωση

Η επιπλέον φόρτιση με λάθος τρόπο ή με συνεχή επιβάρυνση μπορεί να συντελέσει σε έκφραση εκφυλισμού του χόνδρου στο γόνατο.

• Φύλο

Οι γυναίκες σύμφωνα με έρευνες του National Library of Medicine, λόγω ορμονών και ανατομικής δομής παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά οστεοαρθρίτιδας από τους άνδρες.

Ας δούμε όμως τα συμπτώματα που οδηγούν στη διάγνωση.

Συμπτώματα

• Πόνος

Το κυριότερο σύμπτωμα στην οστεοαρθρίτιδα είναι ο πόνος.

Ο πόνος μπορεί να είναι διαλείπων και όχι συχνός, δηλαδή όχι συνεχόμενος και παρατηρείται κατά την κίνηση της άρθρωσης.

Συχνά συνδέεται με καταπόνηση, δηλαδή με κίνηση με έντονα φορτία, ενώ φαίνεται να μειώνεται μετά από ξεκούραση, στις περισσότερες περιπτώσεις.

• Δυσκαμψία 

Ένα άλλο κύριο σύμπτωμα είναι η δυσκαμψία.

Παρόλο που θα περίμενε κάποιος ότι η ανάπαυση θα βοηθούσε αντίθετα καθιστά την άρθρωση σκληρή και ανελαστική ενώ η κατάσταση της άρθρωσης φαίνεται να καλυτερεύει μετά από μικρή περίοδο λειτουργικής κίνησης.

Πάντα η κίνηση φαίνεται, όταν είναι με σωστό τρόπο, να δίνει τη λύση σε κάθε κινητική δυσλειτουργία.

• Αίσθημα οιδήματος στην άρθρωση

Το γόνατο φαίνεται να είναι πρησμένο, ίσως επώδυνο και περισσότερο ζεστό. 

• Μείωση του εύρους των φυσιολογικών κινήσεων του γόνατος και εκτέλεση αυτών με πόνο

Οι κινήσεις φαίνεται να μην γίνονται άνετα και να υπάρχει κάποιο στοπ σε συγκεκριμένες κινήσεις ή στο εύρος των κινήσεων.   

• Μη υποχώρηση των συμπτωμάτων με ξεκούραση

Ακόμη και μετά από ξεκούραση δεν φαίνεται να υπάρχει ύφεση του πόνου και των συμπτωμάτων του ασθενή.

Διάγνωση 

Η διάγνωση της οστεοαρθρίτιδας είναι μια διαδικασία που θα την κάνει ο επιβλέπων γιατρός.

Παρατήρηση

Η πρώτη εκτίμηση είναι αυτή που εκμαιεύουμε από την παρατήρηση του ασθενή.
Πώς περπατά, πώς σηκώνεται πώς κάθεται κλπ.

Αυτά και καταγράφονται ώστε να μπορούμε να κάνουμε μία πρώτη εκτίμηση του προβλήματος αλλά και να συγκρίνουμε την αλλαγή μετά από κάθε θεραπευτική αντιμετώπιση.

Κλινική εξέταση

Η κλινική εξέταση περιλαμβάνει:

1. Ψηλάφηση για τυχόν οίδημα, τριγμό, περιορισμό κίνησης κ.ά.
2. Κινητικός έλεγχος ώστε να καταγραφούν οι μοίρες κίνησης, πόσο επώδυνη είναι η κίνηση κλπ.
3. Συμπτώματα που καταγράφουμε κατά την κλινική εξέταση και που θα διαφοροδιαγνώσουν την κατάσταση. 

Ιστορικό

Η λήψη ιστορικού αποτελεί πολύ σημαντικό παράγοντα στην εξέταση του ασθενή.

Η λεπτομερής καταγραφή είναι κομβικής σημασίας καθώς όποιοι κληρονομικοί παράγοντες πρέπει να καταγραφούν καθώς και εκλυτικοί παράγοντες που τυχόν οδήγησαν σε αυτή την πάθηση τον ασθενή.

Ακτινολογικός έλεγχος

Η ακτινολογική απεικόνιση μπορεί να είναι ένα βήμα στη διαγνωστική διαδικασία είτε για να αποκλείσουν είτε για να διευκρινίσουν τυχόν συνοδά προβλήματα.

MRI

Η μαγνητική τομογραφία είναι η κατεξοχήν ενδεδειγμένη απεικονιστική μέθοδος για τη διάγνωση τέτοιων δυσλειτουργιών.

Θεραπεία 

Στην περίπτωση που η οστεοαρθρίτιδα έχει προχωρήσει σε σημείο που επιβαρύνεται σημαντικά η καθημερινότητα του ασθενούς:

• ξυπνά το πρωί με πόνο,
• υπάρχει δυσκαμψία,
• δεν υποχωρούν τα συμπτώματα 

ίσως χρειάζονται πιο δραστικά μέτρα.

Συντηρητική θεραπεία 

Η πρώτη πιο άμεση και προσιτή λύση, που θα συστήσει ο γιατρός, είναι η συντηρητική θεραπεία.

Στη συντηρητική θεραπεία συστήνεται:

• η φαρμακευτική αγωγή, 
• η φυσικοθεραπεία και
• οι αλλαγές στην καθημερινότητα του ασθενούς.

Φαρμακευτική αγωγή 

Πιο αναλυτικά, η φαρμακευτική αγωγή είναι αυτή που θα καταλαγιάσει τον πόνο που νιώθει ο ασθενής και συγκεκριμένα τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα θα ελαττώσουν την φλεγμονή στην άρθρωση.

Επίσης οι ενδοαρθρικές ενέσεις με κορτικοστεροειδή φάρμακα είναι συχνά μια μέθοδος που συστήνεται για τη μείωση του οιδήματος μέσα στην άρθρωση.

Παρόλαυτα θα πρέπει να αναφερθεί ότι χρειάζεται προσοχή ώστε να μην γίνονται συχνά ή/και επαναλαμβανόμενα, διότι μπορεί να δημιουργηθεί μεγαλύτερη αλλοίωση στον αρθρικό χόνδρο.

Φυσικοθεραπεία

Η φυσικοθεραπεία είναι ο πιο διαδεδομένος τρόπος για κάποιον ασθενή με μυοσκελετικά προβλήματα να αντιμετωπίσει την πάθηση του.

Έτσι και στην περίπτωση της οστεοαρθρίτιδας, το σωστό ασκησιολόγιο με έμφαση στην ενδυνάμωση των μυών του τετρακεφάλου (πρόσθια πλευρά μηρού) αλλά και των μυών στην οπίσθια πλευρά του μηρού (οπίσθιοι μηριαίοι), θα δώσει την απαραίτητη σταθερότητα που λείπει στο γόνατο αλλά και μείωση πόνου στην καθημερινότητα του ασθενούς.

Στόχος είναι ο ασθενής να μπορεί να σηκώνεται το πρωί από το κρεβάτι του χωρίς επώδυνη κίνηση και ανελαστικότητα.

Σε αυτό θα βοηθήσει το κατάλληλο φυσικοθεραπευτικό πρωτόκολλο ασκήσεων.

Η επιτυχία εξαρτάται σε μεγάλα ποσοστά από τη σωστή και πρώιμη παρέμβαση ώστε να έχουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερη αποκατάσταση.

Αλλαγή καθημερινότητας

Η προσαρμογή σε ένα καινούργιο και πιο υγιές βιοτικό επίπεδο είναι σύσταση σε κάθε περίπτωση και σε κάθε ασθενή.

Γνωρίζοντας ότι πολλές φορές για την εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας παίζει ρόλο η παχυσαρκία και ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής, συνίσταται ο ασθενής:

• να χάσει κάποιο βάρος, αν είναι υπέρβαρος 
• να εντάξει την άσκηση και το περπάτημα στην ζωή του και
• να αποφεύγει το κάπνισμα ή το αλκοόλ με μεγάλη συχνότητα. 

Αυτές οι αλλαγές θα βοηθήσουν στο επίπεδο του πόνου και της ενδαρθρικής φλεγμονής.

Αν όμως η συντηρητική αγωγή αποτύχει η επόμενη επιλογή είναι η χειρουργική επέμβαση.

Σε ποιες περιπτώσεις όμως ο ασθενής θα πρέπει απαραίτητα να οδηγηθεί στην χειρουργική αποκατάσταση;

Χειρουργική θεραπεία 

Σε περίπτωση που:

• ο αρθριτικός πόνος αρχίζει και περιορίζει σοβαρά τις καθημερινές δραστηριότητες,
• η φαρμακευτική αγωγή δεν οδηγεί στη λύση, και
• ο πόνος δεν περνά ούτε με την ανάπαυση
• ο ασθενής χρειάζεται να χρησιμοποιεί βοήθημα κατά τη βάδιση ή για να σηκωθεί από το κρεβάτι και να διανύσει έστω μια μικρή απόσταση

μπορεί να αποτελούν ένδειξη για χειρουργείο.

Αντενδείξεις 

Παρόλαυτα υπάρχουν κάποιες αντενδείξεις για να επιλέξει ο γιατρός τη χειρουργική επέμβαση.

Αυτές είναι οι εξής περιπτώσεις:

• η παρουσία εξελισσόμενης μόλυνσης ή σηπτικής διαδικασίας ενδοαρθρικά, 
• το υπερβολικό σωματικό βάρος,
• η σοβαρή μυϊκή αδυναμία και ατροφικοί μύες όπως ο τετρακέφαλος που παίζει τεράστιο ρόλο στην αποκατάσταση.

Αρθροσκόπηση 

Σε πιο πρώιμα στάδια της νόσου, ο ορθοπεδικός μπορεί να προτείνει αρθροσκόπηση για τον “καθαρισμό” της άρθρωσης και την αφαίρεση των στοιχείων που την κάνουν να πονά.

Συνήθως η αρθροσκόπηση δεν αποτελεί μακροχρόνια θεραπεία αλλά μπορεί να έχει επιτυχία ή/και να καθυστερήσει το χειρουργείο.

Αλλά όταν η νόσος είναι σε εξέλιξη και τα συμπτώματα εξακολουθούν να ταλαιπωρούν τον ασθενή, η λύση είναι η αρθροπλαστική γόνατος.

Αρθροπλαστική γόνατος

Ο όρος αρθροπλαστική γόνατος αφορά την χειρουργική διαδικασία όπου τα πάσχοντα τμήματα της άρθρωσης αντικαθιστώνται από νέα υλικά εμφυτεύματα.

Υπάρχουν 2 κατηγορίες αρθροπλαστικής επέμβασης:

η μερική αρθροπλαστική και

η ολική αρθροπλαστική.

Μερική Αρθροπλαστική

Κατά την μερική αρθροπλαστική αφαιρούνται μόνο τα φθαρμένα σημεία της άρθρωσης και γίνεται η αναπλήρωση με τα κατάλληλα υλικά.

Ολική Αρθροπλαστική

Στην ολική αρθροπλαστική αντικαθιστώνται τα τραυματισμένα και φθαρμένα σημεία της άρθρωσης με τεχνητά εμφυτεύματα συνήθως μεταλλικής φύσεως.

Αντικαθιστώνται σημεία οστών όπως το κάτω μέρος του μηριαίου, το άνω μέρος της κνήμης και κάποιες φορές το εσωτερικό τμήμα της επιγονατίδας.

Αυτή η χειρουργική παρέμβαση εκτός από ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα, χρησιμοποιείται και στην ρευματοειδή αρθρίτιδα και μετατραυματική αρθρίτιδα.

Το σημαντικότερο σημείο στην αποκατάσταση μετά από χειρουργείο ολικής αρθροπλαστικής, είναι η διαχείριση του πόνου.

Ο φυσικοθεραπευτής βοηθά στην αποκατάσταση του ασθενή, παρέχοντας ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε να μπορέσει να αλλάξει την καθημερινότητα του χωρίς να πιέζεται και να αγωνιά για την πρόοδο του.

Ο μέσος όρος χρονικού διαστήματος για αποκατάσταση μετά από ολική αρθροπλαστική είναι γύρω στις 12 εβδομάδες στο σύνολο των περιόδων αποκατάστασης.

Στην αρχή, από την 1η-4η εβδομάδα, ο ασθενής βρίσκεται στο άμεσο μετεγχειρητικό στάδιο όπου η άρθρωση πρέπει να αρχίσει και να κινητοποιείται.

Στην συνέχεια μεταξύ 4ης-8ης εβδομάδας, ο ασθενής έχει πλέον ξεκινήσει και επιστρέφει πίσω στην καθημερινότητα του.

Ο πόνος σταδιακά υποχωρεί.

Τελευταία στην περίοδο μεταξύ 8ης-12ης εβδομάδας, ο ασθενής επανεντάσσεται στις δραστηριότητες του χωρίς κανέναν περιορισμό.

Αποκατάσταση μετά το χειρουργείο

Κατά την περίοδο 1ης-4ης εβδομάδας οι κυριότεροι στόχοι είναι:

1. η μείωση του πόνου 
2. η μείωση του οιδήματος  
3. η μερική αποκατάσταση της κινητικότητας στην άρθρωση. 

Στην αρχή όταν ο ασθενής είναι κλινήρης, εκτελούνται ασκήσεις μυϊκής αντλίας του πέλματος για την καλύτερη φλεβική επιστροφή και αποφυγή φλεβοθρόμβωσης. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι ο ασθενής οφείλει να φοράει τις αντιθρομβωτικές του κάλτσες.

Το πρόγραμμα ασκήσεων περιλαμβάνει ασκήσεις ενδυνάμωσης για τον τετρακέφαλο μυ αλλά και τους οπίσθιους μηριαίους.

Επίσης ο ασθενής εκτελεί υποβοηθούμενες ασκήσεις με άρση τεντωμένου σκέλους από την ύπτια θέση για την ενδυνάμωση του τετρακεφάλου και απόκτηση σταθερότητας στην άρθρωση.

Συνεχώς ρωτάμε σε ποιο επίπεδο από το 1-10 φτάνει το επίπεδο του πόνου κατά τη διάρκεια της άσκησης και στόχος μας είναι να μειώνεται όλο και πιο πολύ.

Επόμενο βήμα μετά το ασκησιολόγιο είναι με τη βοήθεια του θεραπευτή ο ασθενής να καταφέρει να σηκωθεί από το κρεβάτι του και να ξεκινήσει την βάδιση με βοήθημα “Π”.

Υπενθυμίζουμε πως κατά τη βάδιση το μοτίβο που ακολουθείται είναι “Περιπατητήρας- Πάσχον μέλος- Υγιές μέλος”

Κατά την περίοδο της 4ης-8ης εβδομάδας, στόχος είναι η ενδυνάμωση των μυϊκών ομάδων που είναι οι αγωνιστές μύες για το γόνατο αλλά και βελτίωση της λειτουργικότητας της άρθρωσης.

Το ασκησιολόγιο τώρα περιλαμβάνει την ένταξη ασκήσεων σε όρθια θέση, και γενικότερα την κινησιοθεραπεία σε έγερση και κάθισμα.

Ο ασθενής θα πρέπει να νιώθει πιο σίγουρος και αποφασιστικός με την λειτουργικότητά του και ο πόνος να έχει μειωθεί αποτελεσματικά.

Τέλος, στην περίοδο 8ης-12ης εβδομάδας, ο κύριος στόχος είναι η λειτουργική αποκατάσταση και η βάδιση του ασθενή χωρίς κανέναν επιπλέον περιορισμό.

Επανεντάσσεται στις δραστηριότητές του, έχει κίνητρο για να διατηρήσει την κινητικότητα και λειτουργικότητα του και μπορεί να κάνει πεζοπορία, κολύμβηση και ποδηλασία και να προσπαθεί να μένει ενεργός.

Γενικότερα αυτό που πρέπει να βοηθήσουμε να κατανοήσει ο ασθενής είναι ότι η ολικής αρθροπλαστικής γόνατος, είναι το κλειδί για μια υγιή και λειτουργική ζωή σε έναν άνθρωπο που έχει χάσει την καθημερινότητα του εξαιτίας της οστεοαρθρίτιδας.

Η αρθροπλαστική γόνατος αποτελεί μια ασφαλή μέθοδο αποκατάστασης με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας και το σημαντικότερο, τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του ασθενή. 

Σημαντική είναι η πάντα η παρακολούθηση της οστεοαρθρίτιδας και των συμπτωμάτων του ασθενή ώστε να αποτραπούν τυχόν επιπλοκές ή υποτροπές της πάθησης.

Συμπέρασμα

Συμπερασματικά, η οστεοαρθρίτιδα γόνατος αποτελεί μια αρκετά συχνή πάθηση ιδιαίτερα στις ηλικίες άνω των 50 ετών και σε άτομα με επιπλέον σωματικό βάρος.

Είναι μια πάθηση που η συχνότερη θεραπεία της είναι η ολική ή μερική αρθροπλαστική γόνατος αλλά πάντοτε η θεραπευτική παρέμβαση εξαρτάται από το στάδιο της φθοράς.

Η φυσικοθεραπεία αποτελεί πολύ σημαντικό παράγοντα σε όλη αυτή τη δοκιμασία του ασθενούς καθώς πάντα αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα αποκατάστασης, είτε μετεγχειρητικά είτε συντηρητικά.

Η άσκηση είναι αυτή που θα συντελέσει στην επανένταξη του ασθενή πίσω στην λειτουργική καθημερινότητά του χωρίς προβλήματα και χωρίς τυχόν υποτροπή της πάθησης!