Η Άσκηση Νικά το Εγκεφαλικό

Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η κύρια αιτία κινητικής αναπηρίας σε άτομα κάποιας μεγαλύτερης ηλικίας.

Ειδικότερα σε άτομα >55 ετών, ο κίνδυνος εμφάνισης εγκεφαλικού αυξάνεται σε άνδρες σε ποσοστό 1:6 ενώ στις γυναίκες 1:5.

Οι έρευνες λένε ότι, το ποσοστό τείνει να αυξάνεται λόγο της άμεσης αντιμετώπισης του ασθενή μετά το επεισόδιο, εξαιτίας της άμεσης αντιμετώπισης του ασθενή μετά το επεισόδιο αλλά και εξαιτίας των παραγόντων υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου.

Παράγοντες κινδύνου για εγκεφαλικό 

Στους παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση εγκεφαλικού, θα αναφέρουμε τους πιο σημαντικούς και αυτοί είναι:

• Η ηλικία 
• Η παχυσαρκία
• Η υπέρταση
• Η αυξημένη χοληστερόλη στο αίμα
• Η κολπική μαρμαρυγή
• Η στένωση καρωτίδας
• Το κάπνισμα τσιγάρου
• Ο σακχαρώδης διαβήτης
• Οι καρδιακές παθήσεις
• Οι φτωχές ή ανεπαρκής συνθήκες υγείας.

Τι συμβαίνει μετά το εγκεφαλικό;

Όταν κάποιος παθαίνει εγκεφαλικό περιορίζεται, ως επί το πλείστων, η κινητική του συμπεριφορά.

Οι λειτουργίες που πριν ήταν μία καθημερινότητα δεν μπορούν, ή είναι δύσκολο, να συμβούν με τον ίδιο τρόπο.

Αυτό συμβαίνει γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις έχουμε:

• Μυϊκή αδυναμία και ασυνέργεια
• Πόνο
• Κόπωση
• Χαλάρωση ή/και Σπαστικότητα της μίας πλευράς του σώματος
• Γνωστική δυσλειτουργία
• Φτωχή ή/και καθόλου ισορροπία

Πώς βοηθάμε στην άμεση αποκατάσταση μετά από εγκεφαλικό;

Το καλύτερο φάρμακο για μία εγκεφαλική βλάβη είναι η κίνηση.

Η άσκηση ως γνωστό κρατά τον εγκέφαλο σε διέγερση και βοηθά στη νευροπλαστικότητα.

Νευροπλαστικότητα 

Η νευροπλαστικότητα είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να χρησιμοποιεί διαφορετικά τμήματα και συνάψεις ως «αντικατάσταση» αυτών που έχουν υποστεί βλάβη εξαιτίας του εγκεφαλικού ή όποιας άλλης αιτίας τη δημιούργησε.

Η βλάβη στην περιοχή του εγκεφάλου που έχει πληγεί δεν μπορεί να αποκατασταθεί. Ποτέ.

Η βλάβη στον εγκέφαλο είναι πάντα μη αναστρέψιμη.

Υπάρχει όμως αποκατάσταση στο μέγιστο δυνατόν. Πώς;

Με τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου.

Αυτό που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης της βλάβης είναι η δημιουργία νέων συνάψεων ως αντικατάσταση αυτών που έχουν καταστραφεί εξαιτίας του εγκεφαλικού ή όποιας άλλης αιτίας.

Οι νέες συνάψεις θα λειτουργήσουν ως νέο τμήμα επανοργάνωσης όλων αυτών των λειτουργιών που έχουν χαθεί. 

Αυτή η μοναδικά αναγεννησιακή λειτουργία του εγκεφάλου ονομάζεται νευροπλαστικότητα και είναι το σημαντικότερο στοιχείο της αποκατάστασης του εγκεφάλου μετά από βλάβη.

Και η νευροπλαστικότητα δεν συμβαίνει χωρίς κίνηση.

Ποια κίνηση βοηθά στην αποκατάσταση;

Η άσκηση πρέπει να είναι σε επίπεδα ανάλογα με τις δυνατότητες, τις ανάγκες και τα ελλείμματα του κάθε ασθενή.

Η αρχή γίνεται με τη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση.

Αυτό σημαίνει ότι καθόλη τη διάρκεια που ο ασθενής νοσηλεύεται η φυσικοθεραπευτική ομάδα εφόσον έχει διαβάσει το ιστορικό, έχει μιλήσει με τον ασθενή και παρακολουθώντας την εξέλιξη της νευρολογικής του πορείας, οργανώνει το πρόγραμμα της νευροαποκατάστασης του.

Τα βασικά στοιχεία της αποκατάστασης που αφορούν σε έναν ασθενή μετά από εγκεφαλικό είναι:

• Βελτίωση της λειτουργίας του άνω και κάτω άκρου της ημιπληγικής πλευράς
• Βελτίωση της ισορροπίας
• Μυϊκός συντονισμός
• Μυϊκή αντοχή και μείωση κόπωσης
• Συμμετρική βάδιση
• Αμφίπλευρη χρήση χεριών
• Μείωση των πιθανών πτώσεων
• Βελτίωση ιδιοδεκτικότητας της ημιπληγικής πλευράς
• Αποφυγή οστεοπόρωσης εξαιτίας της ηλικίας αλλά και της βλάβης
• Αποφυγή δευτερογενών επιπλοκών (καρδιαγγειακά προβλήματα, 2ο εγκεφαλικό επεισόδιο, υπέρταση, διαβήτης, κ.ά.)
• Αποφυγή κατάθλιψης (έχει παρατηρηθεί στο 72% των ατόμων με εγκεφαλικό)
• Βελτιωμένη μνήμη και γνωστικές λειτουργίες (το 78% των περιπτώσεων φαίνεται να έχουν σχετικά προβλήματα).

Τι είδος άσκησης πρέπει να κάνει ο ημιπληγικός ασθενής;

Πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι ο κάθε ασθενής έχει τις δικές του ανάγκες και το δικό του ρυθμό αποκατάστασης.

Αυτά καθορίζονται, σχετικά, από:

1. τη βλάβη,
2. το ιστορικό,
3. τα συνοδά προβλήματα που τυχόν υπάρχουν,
4. την κατάσταση του ασθενή,
5. το οικείο περιβάλλον,
6. το πόσο χρόνο χρειάστηκε για να αναρρώσει
7. πόσο έτοιμος είναι να ακολουθήσει εντολές
8. πόσο καλή αντίληψη έχει, κλπ. 

Έτσι προκύπτει ότι οι ασκήσεις πρέπει να είναι στοχευμένες στην αποκατάσταση του συγκεκριμένου κάθε φορά ασθενή.

Δεν υπάρχει ίδιος ασθενής παρόλο που υπάρχει ίδια πάθηση.

Αυτό πρέπει όλοι να το θυμόμαστε, και οι φυσικοθεραπευτές, ώστε να οργανώνουμε εξατομικευμένο πρόγραμμα για τον κάθε ασθενή, και οι ασθενείς, ώστε να ζητούν αυτό από το θεραπευτή τους.

Οι ασκήσεις πρέπει:

• να βοηθούν στη συνέργεια αγωνιστών και ανταγωνιστών καθώς αυτή έχει να κάνει με τη καθημερινή λειτουργικότητα
• να επανοργανώνουν την ισορροπία, τις ισορροπιστικές αντιδράσεις και τα ορθοστατικά αντανακλαστικά σε διαφορετικά περιβάλλοντα.

Αυτό πρέπει να είναι άμεσο μέλημα μας καθώς ένας ημιπληγικός ασθενής είναι πολύ συχνά επιρρεπής σε πτώσεις.

Αυτό συμβαίνει γιατί δεν υπάρχει συμμετρική βάδιση, η ιδιοδεκτικότητα είναι ελλιπής καθώς και η φτωχή αντίληψη του περιβάλλοντος και των προσαρμογών του σε αυτό.

Η πτώση τις περισσότερες φορές είναι στην ημιπληγική πλευρά και η πιθανότητα καταγμάτων σε γόνατα ή χέρια είναι μεγάλη (παρατηρείτε περίπου 7πλάσια συχνότητα πτώσεων σε σχέση με άλλα άτομα της ίδιας ηλικίας χωρίς εγκεφαλικό).

• να προάγουν το αυτόνομο περπάτημα (είναι το μέλημα όλων των ασθενών)
• να οργανώνουν την επανεκπαίδευση του ασθενή σε καθημερινές λειτουργίες ώστε να μπορεί να κινείται πιο ανεξάρτητα μέσα και έξω από το σπίτι του
• να βοηθούν στην ελάττωση της κόπωσης χωρίς να την προκαλούν
• να βοηθούν στην ενδυνάμωση των μυϊκών ομάδων που έχουν επηρεαστεί χωρίς να αυξάνουν τη σπαστικότητα 

Εδώ πρέπει να διευκρινιστεί ότι, ενώ παλαιότερα η μυϊκή ενδυνάμωση ήταν απαγορευμένη σε νευρολογικά περιστατικά, πλέον οι έρευνες δείχνουν ότι, η άσκηση με αντίσταση βοηθά στην αποκατάσταση και την αποφυγή δευτερογενών παθήσεων π.χ. καρδιαγγειακές παθήσεις, οστεοπόρωση κλπ.

Αυτό συμβαίνει γιατί, η μυϊκή ενδυνάμωση βοηθά:

1. στη μείωση του φλεγμονώδη δείκτη που σχετίζεται με τις καρδιακές παθήσεις,
2. στη μείωση της οστεοπόρωσης, εμφανίζεται περισσότερο συχνά στην παρετική πλευρά (εξαιτίας του ότι υπάρχει μειωμένη φόρτιση βάρους σε αυτή την πλευρά)
3. στη βελτίωση της εκτέλεσης των ασκήσεων κ.ά.

Παρόλαυτα με τον όρο μυϊκή ενδυνάμωση δεν αναφέρουμε τα βάρη σε γυμναστήριο.

Η άσκηση για την ανάκτηση της μυϊκής δύναμης είναι πολύ διαφορετική σε έναν παρετικό ασθενή και πολύ εξειδικευμένη στις δυνατότητες και τις ανάγκες του.

Ενδεικτικές ασκήσεις ισορροπίας

Οι ασκήσεις ισορροπίας είναι αυτές που θα βοηθήσουν στην γρηγορότερη αποκατάσταση της καθημερινότητας του ασθενή.

Πώς πρέπει να οργανώσουμε το πρόγραμμα;

Μα φυσικά, πάντα σύμφωνα με αυτό που μπορεί να κάνει αρχικά, και στη συνέχεια σταδιακή αύξηση των απαιτήσεων του προγράμματος.

Οι ασκήσεις πρέπει να περιλαμβάνουν:

• Αρχικά έγερση και κάθισμα με υποστήριξη και σταδιακά να γίνεται όσο το δυνατόν ανεξάρτητα. 
• Μονοποδική στήριξη στο ημιπληγικό πόδι με υποστήριξη και σταδιακά χωρίς βοήθεια.
• Περπάτημα με υποστήριξη και σταδιακά χωρίς καμία βοήθεια.
• Ασκήσεις που εμπεριέχουν κάμψη του ισχίου ώστε να μπορεί να αυξηθεί η ικανότητα να ανεβαίνει σκάλες ή να υπερνικά εμπόδια στο δρόμο.
• Ανέβασμα κατέβασμα σκάλας με και χωρίς υποστήριξη.
• Περπάτημα σε φτέρνες και μύτες. 

Το συχνότερο κινητικό πρόβλημα είναι το drop foot, δηλαδή η πτώση του άκρου πόδα.

Αυτή η άσκηση αυξάνει την ιδιοδεκτικότητα και την ισορροπιστική ικανότητα στην όρθια θέση.

• Περπάτημα γρήγορο και αργό ώστε να υπάρχει διαφοροποίηση στην προσαρμογή του ασθενή.

Ενδεικτικές ασκήσεις για αμφίπλευρη χρήση των άνω άκρων

Η αμφίπλευρη χρήση των άνω άκρων πολύ συχνά δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί καθώς ο εγκέφαλος συχνά «δεν βλέπει» το ημιπληγικό χέρι.

Είναι αυτό που ονομάζουμε neglect στο παρετικό χέρι.

Η αποκατάσταση πρέπει να εμπεριέχει ασκήσεις με κοινή χρήση των άνω άκρων.

Μερικές ενδεικτικές ασκήσεις είναι οι εξής:

• Στήριξη του ασθενή στα άνω άκρα, π.χ.: 

1. σπρώχνει και με τα δύο χέρια ένα τοίχο στατική θέση ή ένα καρότσι περπατώντας σταθερά και μάλιστα συμμετρικά κλπ. 
2. στηρίζεται στα άνω άκρα σε θέση τετραποδική,
3. στηρίζεται στο παρετικό χέρι την ώρα που το άλλο χέρι πιάνει κάτι που του δίνει ο θεραπευτής,
4. πιάνει μία μπάλα με δύο χέρια και τη σηκώνει ψηλά, ενώ αργότερα την πετάει και την πιάνει από το θεραπευτή.

• Χρήση του άνω χεριού ως κύριο χέρι στην καθημερινότητα (ασκήσεις C.I.M.T.)
• Ασκήσεις υπτιασμού και πρηνισμού (πολύ σημαντικές για την ικανοποιητική χρήση του άνω άκρου)
• Ασκήσεις που εμπεριέχουν λειτουργίες καθημερινής δραστηριότητας.
• Ασκήσεις με λάστιχο στοχευμένα στην οργάνωση της κινητικής αποκατάστασης του παρετικού άνω άκρου.

Ασκήσεις κορμού που βοηθούν στην αποκατάσταση

Ο κορμός επίσης έχει διαφοροποίηση σε κάθε περίπτωση που υπάρχει βλάβη στον εγκέφαλο.

Οι ασκήσεις πρέπει να αφορούν:

• στη συμμετρία του κορμού, 
• στην αμφίπλευρη οργάνωση της σχέσης των δύο ημιμορίων του σώματος, αλλά και
• στην αποκατάσταση της ιδιοδεκτικότητας.

Άλλες επιδράσεις του εγκεφαλικού και αντιμετώπισή τους

Το εγκεφαλικό προκαλεί διαταραχή εκτός της κινητικής και στη γνωσιακή, συμπεριφορική αντίληψη αλλά και στην ψυχολογική κατάσταση του ασθενή.

Επιπτώσεις 

Πόνος 

Ο πόνος εμφανίζεται πολύ συχνά στο άνω ή και κάτω άκρο ως πιθανή επιπλοκή της βλάβης του ΚΝΣ.

Πολλές φορές οι ασθενείς αισθάνονται και μούδιασμα που δεν τους αφήνει να έχουν καλή αίσθηση του πού βρίσκονται όταν πατάνε ή τι πιάνουν με το χέρι τους.

Η φυσικοθεραπεία, αλλά και η κίνηση γενικότερα, θα βοηθήσει στην καλύτερη κιναισθησία και αιματική ροή ώστε να αρχίσει να μειώνεται ο πόνος αλλά και το μούδιασμα στο άνω ή/και κάτω άκρο.

Πολύ βοηθάει και η ενασχόληση με κάποια τέχνη, χόμπι χειροτεχνίας και οτιδήποτε εμπλέκει τα δύο χέρια σε κίνηση.

Μπορεί στην αρχή να φαντάζει ή να ακούγεται δύσκολο αλλά δε χρειάζεται να διστάσει καθώς δεν χρειάζεται να είναι τέλειο. Απλά χρειάζεται να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλο.

Μόνο έτσι ο εγκέφαλος να αρχίζει να μαθαίνει και πάλι.

Μνήμη

Συχνά ο ασθενής μπορεί να εμφανίζει πρόσκαιρα ή πιο μόνιμα προβλήματα μνήμης.

Παιχνίδια μνήμης, επιτραπέζια ή και άλλα παιχνίδια στρατηγικής, μπορεί να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της μνήμης, στις δεξιότητες κριτικής σκέψης και την ολιστική επανεκπαίδευση του ασθενή.

Επίσης αυτό παράλληλα, μπορεί να είναι μία δημιουργική ώρα μαζί με τους οικείους του.

Ομιλία

Πολλές φορές υπάρχουν και προβλήματα στην ομιλία και την έκφραση του λόγου αλλά και της κατανόησης των άλλων.

Η ανάγνωση βιβλίων φωναχτά, οι συνομιλίες με άλλους ως εκμάθηση, η επανάληψη εκφράσεων, μπορεί να βοηθήσει.

Φυσικά η λογοθεραπεία είναι μία παρέμβαση που πρωταρχικά πρέπει να συνοδεύει την αποκατάσταση του ασθενή σε κάθε τέτοια περίπτωση.

Συγκέντρωση 

Πάρα πολλές φορές ο ασθενής αναφέρει ότι υπάρχει έλλειψη συγκέντρωσης και ικανότητας παρακολούθησης των γεγονότων γύρω του. Μπορεί να επανέλθει σιγά σιγά ή με πιο αργό βαθμό, ανάλογα το μέγεθος της βλάβης.

Η εύρεση νέων δραστηριοτήτων σε μορφή χόμπι είναι κάτι που βοηθά πάντα τον ασθενή τόσο σε επίπεδο συγκέντρωσης αλλά και σε επίπεδο ψυχολογικό.

Πολλές φορές η ενασχόληση με καθημερινές δουλειές είναι μία πολύ εφευρετική δουλειά και πολύ επιτυχής για τη συγκέντρωση.

Μπορεί να είναι η τακτοποίηση των ρούχων σε χρώμα, μέγεθος κλπ. ή το μέτρημα τους και η καταγραφή των ελλείψεων.

Τέτοιες δραστηριότητες θα απασχολήσουν δημιουργικά τον ασθενή και δεν θα είναι σαν άσκηση αλλά επιστροφή στην καθημερινότητα.

Η εργοθεραπεία είναι μία επιστήμη που βοηθά στην λεπτή κινητικότητα αλλά και στη γνωσιακή και αντιληπτική ικανότητα του ασθενή.

Οπτική οξύτητα

Η όραση μπορεί επίσης να επηρεαστεί από τη βλάβη στον εγκέφαλο.

Πολλές φορές αυτό μπορεί να επηρεάσει την ισορροπία, την καθημερινότητα, την ανεξαρτησία, αλλά και την αντίληψη του χώρου του ασθενή.

Μπορεί να τον βοηθήσετε με την χρήση καρτών που είναι σε ζεύγη. Αν αυτά είναι ανάποδα καλείται να τα γυρίσει και να βρει τα ζεύγη τους.

Κάρτες που μπορεί να είναι με διαφορές μεγάλες ή μικρότερες που καλείται να τις βρει επίσης είναι στόχος για την οργάνωση της οπτικής οξύτητας.

Τέτοιου είδους δραστηριότητες μπορεί να οργανώσουν την εγκεφαλική λειτουργία σε πολλαπλά επίπεδα.

Τι βοηθά την ανάρρωση του εγκεφάλου;

• Ύπνος

Ο ύπνος πάντα βοηθά αλλά εδώ είναι απαραίτητος καθώς έτσι προάγεται η ανάρρωση και η νευροπλαστικότητα.

• Διατροφή 

Η διατροφή παίζει σοβαρό λόγο στην μείωση της αρτηριακής πίεσης και φυσικά στη μείωση της πιθανότητας νέου εγκεφαλικού.

Οι καλές διατροφικές συνήθειες βοηθούν και στη διατήρηση ενός ισορροπημένου βάρους άρα και στη μείωση της πιθανότητας παχυσαρκίας (που αποτελεί κίνδυνο

• Μείωση ή αποφυγή του καπνίσματος  

Το κάπνισμα είναι μία κακή συνήθεια για όλους αλλά για αυτούς τους ασθενείς είναι επιζήμιο.

• Μείωση του αλκοόλ 

Η υπερβολική κατανάλωση είναι ίσως νέα αιτία αύξησης αρτηριακής πίεσης που είναι αιτία νέου εγκεφαλικού. Ο περιορισμός της κατανάλωσης είναι μία σοφή απόφαση.

• Άσκηση 

Η άσκηση είναι ο γιατρός του εγκεφάλου μας.

Αν αυτό το θυμόμαστε καλό είναι να βοηθήσουμε και τον ασθενή μας να κινείται συχνά.

Το κολύμπι, το περπάτημα στη φύση, η ποδηλασία για όσους έχουν ελαφρά συμπτώματα και γενικά ότι ευχαριστεί τον ασθενή έχουν θετική επίδραση στην ανάρρωση του εγκεφάλου.

Πότε φαίνεται η ανάρρωση από το εγκεφαλικό;

Η ανάρρωση αρχικά φαίνεται από την όρθια στάση και τη βάδιση.

Παρόλαυτα τα συμπτώματα που φαίνεται να είναι αυτά που υποδηλώνουν ανάρρωση είναι:

• Ανεξάρτητη κίνηση και δραστηριότητα στην καθημερινότητα
• Περισσότερα ανεξάρτητη βάδιση με λιγότερη ανάγκη βοηθημάτων
• Περισσότερο γρήγορη κίνηση με περισσότερο έλεγχο.

Συμπέρασμα

Ο ασθενής μετά από ένα εγκεφαλικό δεν είναι μόνος του.

Η φυσικοθεραπεία, η εργοθεραπεία και η λογοθεραπεία είναι οι επιστήμες που βοηθούν στην πλήρη αποκατάσταση τόσο σε κινητικό, σε αντιληπτικό, γνωσιακό αλλά και αισθητηριακό επίπεδο.

Η νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου είναι ο μηχανισμός ανάρρωσης και αποκατάστασης της εγκεφαλικής βλάβης.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η αποκατάσταση μία εγκεφαλικής βλάβης χρειάζεται χρόνο, επιμονή και υπομονή.

Ο ασθενής πάντα είναι το επίκεντρο του προγράμματος αποκατάστασης, το οποίο είναι εξατομικευμένο και εξειδικευμένο ώστε να καλύπτει τις δικές του ανάγκες με γνώμονα τη γρήγορη επάνοδο στην καθημερινότητα.