Πλαγιοκεφαλία

Πάρα πολλές φορές στην καριέρα μου κλήθηκα να αντιμετωπίσω περιπτώσεις νεογνών και βρεφών με πλαγιοκεφαλία, επίσης γνωστή ως «σύνδρομο επίπεδης κεφαλής».

Η πλαγιοκεφαλία συχνά αναφέρεται και ως ραιβόκρανο αλλά δεν αφορά σε ίδια απόκλιση. Διαφέρουν ως προς τη συμπτωματολογία, τα αίτια και τη διάγνωση.

Αυτές οι δύο έννοιες συνήθως συγχέονται και αν και δεν αφορούν ίδια συμπτωματολογία δίνονται εξίσου σε κάθε περίπτωση απόκλισης της κεφαλής προς τη μία πλευρά.

Ας δούμε όμως τι σημαίνει πλαγιοκεφαλία και τι σημαίνει ραιβόκρανο πριν αναπτύξουμε τα αίτια, τη συμπτωματολογία, τη διάγνωση και τη θεραπεία για το «σύνδρομο επίπεδης κεφαλής».

Για το ραιβόκρανο θα μιλήσουμε σε άλλο άρθρο.

Τι είναι η Πλαγιοκεφαλία;

Πλαγιοκεφαλία καλείται η επίπεδη επιφάνει στο πίσω μέτος του κρανίου ή ασύμμετρα στη μία πλευρά της κεφαλής του νεογνού.

Το αποτέλεσμα είναι να διαταράσσεται η συμμετρία του κρανίου και έχει ως συνέπεια και διαταραχή της κίνησης του σώματος, καθώς η ανάπτυξη είναι κεφαλοουριαία. 

Το κεφάλι του μωρού, εξαιτίας του ασύμμετρου σχήματος παρουσιάζεται πιο διογκωμένο από τη μία πλευρά ή επίπεδο στο πίσω μέρος κεντρικά (βραχυκεφαλία).

Πολλές φορές η ασυμμετρία επηρεάζει τα οστά του κρανίου τόσο ώστε μπορεί και η πρόσφυση των αυτιών ή η θέση των ματιών στο πρόσωπο να φαίνονται ασύμμετρα.

Το σχήμα της κεφαλής παρουσιάζεται περισσότερο παραλληλόγραμμου σχήματος στο κεφάλι του μωρού.

Ραιβόκρανο 

Το μυϊκό ραιβόκρανο προκαλείται λόγω βράχυνσης του στερνοκλειδομαστοειδή μυ.

Δεν σχετίζεται τόσο με το σχήμα και την επιπέδωση της κεφαλής αλλά με τη μυϊκή σύσπαση στη μία πλευρά του αυχένα.

Επειδή εξαιτίας της μυϊκής σύσπασης υπάρχει απόκλιση στη θέση της κεφαλής πολλές φορές μπερδεύουν την συγκεκριμένη παθολογία με αυτήν της πλαγιοκεφαλίας.

Συχνότητα εμφάνισης της πλαγιοκεφαλίας.

Είναι σχετικά συχνή η εμφάνιση της πλαγιοκεφαλίας αφού 1 στα 5 παιδιά φαίνεται να εμφανίζουν το σύνδρομο επίπεδης κεφαλής ή αλλιώς πλαγιοκεφαλία.

Τις περισσότερες φορές δεν αποτελεί πρόβλημα στην ανάπτυξη, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, μέχρι την ηλικία των 2-3 μηνών, ακολουθείται από πλήρη οργάνωση χωρίς καμία παρέμβαση.

Τύποι του "συνδρόμου επίπεδης κεφαλής" ή πλαγιοκεφαλίας

Πλαγιοκεφαλία θέσης

Η συχνότερη μορφή πλαγιοκεφαλίας είναι η πλαγιοκεφαλία θέσης, που μερικές φορές ονομάζεται παραμορφωτική πλαγιοκεφαλία, είναι ο πιο κοινός τύπος πλαγιοκεφαλίας. Σε αυτήν ανήκουν:

Μετωπιαία πλαγιοκεφαλία

Σε αυτό τον τύπο συμβαίνει αποπλάτυνση και ασυμμετρία του μετώπου στο κρανίο του βρέφους.

Ινιακή πλαγιοκεφαλία

Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει ασυμμετρία και αποπλάτυνση του οπίσθιου τμήματος της κεφαλής.

Κρανιοσυνοστέωση

Ονομάζεται επίσης συγγενής πλαγιοκεφαλία, αυτός ο τύπος είναι μια σπάνια, σοβαρή γενετική ανωμαλία.

Συμβαίνει όταν οι ινώδεις αρθρώσεις μεταξύ των οστών του κρανίου του μωρού (κρανιακά ράμματα) κλείνουν πρόωρα, προκαλώντας παραμόρφωση.

• Σκαφοκεφαλία ή αλλιώς δολιχοκεφαλία

Αυτός ο τύπος πλαγιοκεφαλίας είναι μία μορφή κρανιοσυστέωσης και περιγράφει μία κατάσταση κατά την οποία το κρανίο του μωρού είναι πιο μακρύ και έχει μειωμένο πλάτος.

Έτσι, το κεφάλι του μωρού έχει ένα μακρύ, στενό σχήμα. Αυτός ο τύπος είναι κοινός σε πρόωρα μωρά που περνούν χρόνο στη μονάδα εντατικής θεραπείας νεογνών (ΜΕΝΝ).

Η λέξη δολιχοκεφαλία είναι σύνθετη και το ένα συνθετικό είναι η λέξη «δολιχός» που σημαίνει μακρύς.

• Βραχυκεφαλία 

Αυτός ο τύπος προκαλεί μια πεπλατυσμένη εμφάνιση στο πίσω μέρος του κεφαλιού του μωρού σας. Το πίσω μέρος του κεφαλιού τους μπορεί να φαίνεται πιο κοντό και φαρδύ.

• Τριγονωκεφαλία

Εδώ το μέτωπο αναπτύσσεται κατά τρόπο τριγωνικό δίνοντας στο πρόσωπο αυτό το σχήμα.

Αίτια

• Λόγο θέσης

Πολλές φορές τα μωρά κοιμούνται στην ίδια θέση για πολύ χρόνο.

Αυτό μπορεί να είναι αιτία για επιπέδωση της μίας πλευράς του κρανίου εξαιτίας του ότι τα οστά στην πολύ νεογνική ηλικία είναι πολύ μαλακά.

• Προωρότητα

Η πρόωρη γέννηση είναι πολλές φορές η αιτία για σύνδρομο επίπεδης κεφαλής καθώς τα μωρά μπαίνουν πολύ ώρα σε ύπτια θέση είτε στα κουνάκια αλλά και στη ΜΕΝ με αποτέλεσμα να δημιουργείται επίπεδο σημείο στο νεογνικό κεφαλάκι.

• Πολύδυμη κύηση

Σε αυτή την περίπτωση μπορεί το έμβρυο να είναι εμπεδωμένο στη μήτρα ασύμμετρα και να οδηγηθεί σε επιπέδωση η μία πλευρά του κρανίου.

• Υποτονία

Σε περίπτωση που ο τόνος του κορμού είναι μειωμένος το νεογνό δεν μπορεί να κινηθεί όπως θα έπρεπε και το κεφάλι «μένει» στη μία πλευρά με αποτέλεσμα συστηματικά την μονόπλευρη εναπόθεση βάρους.

• Γέννηση με λαβίδα ή εξολκέα

Η χρήση εργαλείων για την εξώθηση κατά τη γέννα πιθανόν να δημιουργήσουν μία διαφοροποίηση στο σχήμα του νεογνικού κρανίου και αυτό να οδηγήσει σε συνεχή προτίμηση στρέψης του κεφαλιού στη μία πλευρά.

• Έλλειψη Tummy Time

Τα τελευταία χρόνια οι οδηγίες για αποφυγή της θέσης στην κοιλιά (μπρούμυτα) ή διεθνώς γνωστή ως “tummy time” έχουν οδηγήσει εκτός των άλλων και σε πλαγιοκεφαλία σε πολλά νεογνά.

Συμπτώματα 

Τα συμπτώματα ανάλογα με τον τύπο και τη βαρύτητα της πλαγιοκεφαλίας ποικίλλουν.

Έτσι μπορεί να έχουμε:

• Επίπεδη περιοχή στο μπροστινό, στο πλάι ή στο πίσω μέρος του κεφαλιού του νεογνού.
• Υπάρχει μία περιοχή που φαίνεται να μην έχει καθόλου ή να υπολείπεται σε τριχοφυΐα.
• Υπάρχει δυσμορφία ή φαίνεται το κεφάλι «λοξό».
• Το μέτωπο, τα μάτια ή/και τα μάγουλα του νεογνού εμφανίζονται ασύμμετρα από την μία πλευρά και μάλιστα φαίνεται η μία πλευρά μεγαλύτερη από την άλλη.
• Μύτη που φαίνεται πιεσμένη στη μία πλευρά λόγο της ασυμμετρίας του προσώπου.
• Εμφανίζονται ασύμμετρα τα αυτιά στην πρόσφυσή τους στο κρανίο (το ένα αυτί πιέζεται προς τα πάνω ή προς τα εμπρός στο κεφάλι του μωρού).

Διάγνωση

Η διάγνωση βασίζεται στην:

Κλινική παρατήρηση

Η κλινική παρατήρηση είναι ο πρώτος και πολύ βασικός διαγνωστικός παράγοντας. Μέσω αυτού γίνεται και η πρώτη παραπομπή για θεραπευτική παρέμβαση. 

Διαγνωστικές εξετάσεις

• Υπέρηχος εγκεφάλου 

Θα δείξει αν υπάρχει ανοιχτή πηγή στο κρανίο ή αν έχει κλείσει καθώς και άλλες σημαντικές πληροφορίες για το βρεφικό κρανίο.

• Αξονική τομογραφία

Κάποιες φορές μπορεί να ζητηθεί περαιτέρω διαγνωστικός έλεγχος για να αποκλειστούν κάποιες διαμαρτίες ή να διαγνωστεί κάποια απόκλιση ή παθολογία.

Θεραπεία

Η θεραπευτική παρέμβαση περιλαμβάνει:

Θέσεις 

Η τοποθέτηση του νεογνού σε διαφορετικές θέσεις από τις συνηθισμένες του νεογνού βοηθούν στη συμμετρία του κρανίου και του κορμού.

Tummy Time

Το νεογνό πρέπει να αλλάζει θέσεις και να μπαίνει σε πρηνή θέση κατά τη διάρκεια της ημέρας ώστε να οργανώνεται καλύτερα η συμμετρία του κορμού. 

Η αλλαγή της θέσης του παιδιού ευνοεί την κινητική εξέλιξη του παιδιού και τη συμμετρική οργάνωση αυτής της κίνησης.

Κράνη πλαγιοκεφαλίας

Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να γίνει σύσταση για να φορέσει το βρέφος κράνος.

Συνήθως στην Ελλάδα δεν συστήνεται συχνά ενώ στο εξωτερικό είναι πολύ συχνότερη η σύσταση του.

Φυσικοθεραπεία

Η φυσικοθεραπεία βοηθά στην εκμάθηση διαφορετικών κινητικών προτύπων σύμφωνα με τα αναπτυξιακά ορόσημα και τη λειτουργική προσαρμογή του βρέφους στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, κάθε φορά.

Η παρέμβαση μπορεί να περιλαμβάνει:

NDT Bobath

Η νευροεξελικτική αγωγή είναι μία μέθοδος που βασίζεται στη φυσιολογική αναπτυξιακή διαδικασία από την πρώτη μέρα έως και την ολοκλήρωση της μετά τον 7ο χρόνο ζωής.

DMI (Dynamic Movement Therapy)

Η Δυναμική κινητική Παρέμβαση είναι μία νέα μέθοδος παρέμβασης, μόλις από το 2021, που δίνει πολύ μεγάλη σημασία στην κινητική οργάνωση του νεογνού από την πρώτη μέρα.

Η διαφοροποίηση από τις άλλες μεθόδους είναι η διευκόλυνση της κινητικής λειτουργίας εξολοκλήρου από το βρέφος.

Craniosacral therapy

Η Κρανιοϊερή θεραπεία είναι μία παρέμβαση που βοηθά στην κινητική οργάνωση με τεχνικές απελευθέρωσης των μυών ή των κρανιακών οστών.

Manual therapy

Η θεραπεία μέσω χειρισμών μπορεί να βοηθήσει την κινητική οργάνωση και εξέλιξη των λειτουργικών προτύπων.

Tape therapy

Η τοποθέτηση Tape βοηθά στην συμμετρική θέση της κεφαλής και κατά επέκταση και του κορμού. 

Χειρουργείο

Σε κάποιες περιπτώσεις η χειρουργική επέμβαση είναι η μόνη λύση καθώς υπάρχει συνοστέωση των κρανιακών οστών από πολύ νωρίς και δυσχεραίνει την κινητική εξέλιξη του βρέφους.

Πρόληψη

Εάν το μωρό προτιμά να κοιτάζει προς μία κατεύθυνση, το ενθαρρύνουμε να κοιτάξει προς την λιγότερο προτιμώμενη πλευρά μέχρι να κοιτάξει εξίσου και προς τις δύο κατευθύνσεις.

Εδώ είναι κάποια πράγματα που μπορούν να γίνουν και να προληφθεί η πλαγιοκεφαλία:

• Βεβαιωνόμαστε ότι το μωρό περνάει χρόνο στην κοιλιά του κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.
• Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, χρησιμοποιούμε κινητά ή παιχνίδια με έντονα χρώματα για να ενθαρρύνουμε το μωρό να κοιτάξει προς τη λιγότερο προτιμώμενη κατεύθυνση.
• Όταν κρατάμε το μωρό αγκαλιά, το ενθαρρύνουμε να κοιτάξει προς τη λιγότερο προτιμώμενη κατεύθυνση.
• Εάν η κούνια του μωρού είναι στον τοίχο, βάζουμε το μωρό στις αντίθετες θέσεις της κούνιας κάθε βράδυ. Τα μωρά προτιμούν να κοιτάζουν έξω προς το δωμάτιο.
• Εάν η κούνια του μωρού δεν ακουμπάει σε τοίχο, χρησιμοποιούμε ένα ζωηρόχρωμο παιχνίδι που εξασφαλίζει να κοιτάζει προς διαφορετική κατεύθυνση κάθε βράδυ.
• Η έγκαιρη οργάνωση του ελέγχου της κεφαλής βοηθά στην συμμετρική ανάπτυξη.

Συστάσεις για τους γονείς

Ακολουθούν μερικοί τρόποι για να βοηθήσετε το μωρό σας να μάθει να αγαπά το παιχνίδι στην κοιλιά του (πρηνής ή μπρούμυτα θέση):

• Ξαπλώστε το μωρό σας στο στήθος σας. 

Αυτός είναι ένας καλός τρόπος για να συνηθίσετε το μωρό σας να ξαπλώνει στην κοιλιά του.

Με αυτό τον τρόπο περνάει ευχάριστα πολύ ώρα στην πρηνή καθώς έχει τη μυρωδιά σας αλλά ακούει και το χτύπο της καρδιάς σας και ηρεμεί.

• Βάλτε το μωρό σας στην κοιλιά του μετά από κάθε αλλαγή πάνας. 

Έτσι κάθε φορά περνάει λίγο επιπλέον χρόνο στην μπρούμυτα, με αποτελεσμα να αυξάνεται η tummy time κάθε μέρα.

• Χρησιμοποιείστε μία πετσέτα για καλύτερη οργάνωση στην πρηνή.

Υποστηρίξτε το μωρό σας βάζοντας μια τυλιγμένη πετσέτα ( ίση με το ύψος του βραχίονα του νεογνού) κάτω από το στήθος του και στηρίζοντας τα χέρια του μπροστά από την πετσέτα.

• Τοποθετήστε τους αγκώνες του μωρού σας κάτω από τους ώμους του, ώστε να μπορεί να στηρίξει το σώμα του με τα χέρια του.
• Δώστε στο μωρό σας πολλά ενδιαφέροντα πράγματα να βλέπει και να ανακαλύπτει ενώ είναι στην κοιλιά του.

Αυτό του προκαλεί το ενδιαφέρον και οργανώνει την κινητική οργάνωση.

• Βάλτε παιχνίδια με έντονα χρώματα ή έναν καθρέφτη ακριβώς μπροστά του.

Αυτό θα βοηθήσει να κοιτά μπροστά και να κάθεται περισσότερη ώρα στη μπρούμυτα θέση.

Συμπέρασμα

Η πλαγιοκεφαλία δεν είναι συνήθως μία σοβαρή πάθηση αλλά μία απόκλιση που μπορεί να έχει πολύ καλή εξέλιξη χωρίς επιπλοκές.

Φυσικά η σοβαρότητα των συμπτωμάτων καθορίζουν και τον τρόπο και το χρόνο παρέμβασης.

Η φυσικοθεραπευτική αγωγή είναι η πλέον ενδεδειγμένη και αποτελεσματική για την αποκατάσταση των περισσότερων μορφών πλαγιοκεφαλίας.

Εμπιστευτείτε τους ειδικούς για κάθε πρόβλημα ή απόκλιση που μπορεί να αντιμετωπίζει το μωρό σας.