Σήμερα αν ένα παιδί ή ενήλικας έχει κάποια νευροδιαταραχή ή κάποιο νευρολογική πάθηση που επηρεάζει την κινητική συμπεριφορά η πιο συχνή σύσταση για τη θεραπευτική προσέγγιση είναι η NDT-Bobath.
Ας εξετάσουμε μαζί λοιπόν:
- τι είναι αυτή η μέθοδος,
- πού βασίζεται;
- τι υπόσχεται;
- ποια τα οφέλη της;
- έχει αποτέλεσμα;
- υπάρχουν αντενδείξεις;
- γιατί ονομάστηκε έτσι;
και άλλες ερωτήσεις που δέχομαι κατά καιρούς από πολλούς γονείς ή είναι και οι πιο συχνές από τους χρήστες του διαδικτύου.
Τι είναι η μέθοδος Νευροεξελικτική Αγωγή ή NDT-Bobath
Η μέθοδος αυτή στην ελληνική γλώσσα μεταφράζεται ως Νευροεξελικτική Αγωγή και προέρχεται από το Neuro-Developmental-Treatment (NDT).
Στη χώρα μας ασχέτως με την ελληνική ονομασία της είναι ευρέως γνωστή με την αγγλική ορολογία NDT - Bobath ή και μόνο ως Bobath.
Γιατί ονομάστηκε Bobath;
Το ανδρόγυνο στη ζωή, οι Karel (Νευροφυσιολόγος) και Berta (Φυσικοθεραπεύτρια) Bobath, είναι οι εμπνευστές της μεθόδου που έγινε η πιο γνωστή θεραπευτική παρέμβαση από το 1950 και μέχρι σήμερα.
Η Berta εμπνεύστηκε την αλλαγή του σκεπτικού παρέμβασης όταν συνειδητοποίησε ότι με διευκόλυνση της φυσιολογικής κίνησης και αναχαίτιση της παθολογίας είχε πολύ πιο δυναμικά αποτελέσματα τα οποία διαρκούσαν και περισσότερο.
Με αυτό τον τρόπο σταμάτησε να προσπαθεί να πάει «κόντρα» στο παθολογικό πρότυπο κίνησης εξαιτίας του νευρολογικής πάθησης του ασθενή της ο οποίος έδειχνε πολύ καλή πορεία αποκατάστασης.
Ανέλυσαν λοιπόν το γιατί και ανέπτυξαν τη θεωρία της νευροεξελικτικής αγωγής γνωστής με το όνομα τους NDT-Bobath.
Πού βασίζεται η μέθοδος;
Η μέθοδος βασίζεται στη νευροεξελικτική διαδικασία…δηλαδή στη φυσιολογική ανάπτυξη και τη διαδικασία της φυσιολογικής κινητικής και αντιληπτικής οργάνωσης από το γενετικό μας κώδικα.
Τι σημαίνει πρακτικά η νευροαναπτυξιακή διαδικασία;
Το νεογνό γεννιέται με κάποιες γενετικές προδιαγραφές για την κινητική του ανάπτυξη. Η κίνηση προηγείται των πάντων στην εξέλιξη μας ως όρθια περιπατητικά όντα.
Αν ένα μωρό δεν μπορεί να κινηθεί σωστά, επίσης η αντιληπτική του ωρίμανση θα έχει αποκλίσεις, ίσως και σημαντικότερες από τις κινητικές.
Γιατί είναι τόσο σημαντική η κίνηση;
Η πρώτη αναπνοή του νεογέννητου είναι μία κίνηση!
Αν αυτό δε συμβεί γνωρίζουμε όλοι ότι όλοι οι γιατροί θα κάνουν τα αδύνατα δυνατά να συμβεί όσο το δυνατόν νωρίτερα καθώς αλλιώς έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο για τη ζωή όσο και για την ανάπτυξη του εγκεφάλου…
Μα δεν είναι μόνο αυτό, η αναπνοή είναι σημαντική γιατί ενεργοποιεί την κίνηση των μεσοπλεύριων μυών και την αρνητική πίεση στο θωρακικό κλωβό. Απλά μία άκρως απαραίτητη κίνηση για τη ζωή.
Ακριβώς την ίδια σημασία έχει και η θηλαστική κίνηση του νεογνού ώστε να μπορεί να τραφεί για να μείνει στη ζωή.
Για να συμβεί αυτό πρέπει να κινηθεί προς το στήθος και αυτό σημαίνει να γυρίσει το κεφάλι προς το στήθος. Πρέπει να μπορεί να στραφεί χρησιμοποιώντας συνεργικά τους μύες του προς τη μία και την άλλη πλευρά. Σε παιδιά με πλαγιοκεφαλία αυτό είναι δύσκολο για την μία από τις δύο πλευρές.
Όταν δεν συμβαίνει λοιπόν αυτό, δημιουργείτε μία απόκλιση στην αναπτυξιακή διαδικασία που οδηγεί σε διαταραχή στης κινητικής ανάπτυξης και των ηλικιακών ορόσημων. Αυτό πολλές φορές οδηγεί και σε αντιληπτική διαταραχή όπως η έλλειψη προσοχής, ο ελλιπής οπτικοκινητικός συντονισμός που φαίνονται αργότερα στη σχολική ζωή.
Η χρήση του μολυβιού, χρειάζεται τη σταθεροποίηση της ωμικής ζώνης για να μπορεί να χρησιμοποιήσει το παιδί τα χέρια του συνεργικά. Επίσης χρειάζεται ο οπτικός συντονισμός για να εκτελέσει την κινητική λειτουργία, όπως εδώ π.χ. τη γραφή και ανάγνωση που απαιτεί αυτή η διαδικασία.
Θα μπορούσα να μιλάω ώρες για το πόσο σημαντική είναι η αδρή κίνηση και το ότι σε αυτή βασίζεται τόσο η ανάπτυξη της λεπτής κίνησης όσο και της αντίληψης.
Παρόλαυτα νομίζω ότι όλοι έχετε καταλάβει τη σπουδαιότητα της κινητικής ανάπτυξης που πάντα προηγείται των υπολοίπων ικανοτήτων μας. Αν λοιπόν η αδρή κίνηση δεν αναπτυχθεί σωστά η διαταραχή αφορά όλα τα επίπεδα ανάπτυξης.
Πάντα όταν εξηγώ στους γονείς τι σημαίνει «αδρή κίνηση» την παρομοιάζω με τη βάση της πυραμίδας στην αναπτυξιακή διαδικασία, και χωρίς τη βάση δεν μπορεί να αναπτυχθεί το οικοδόμημα που λέγεται «ανθρώπινο ον». Τόσο απλά…
Οι Bobath λοιπόν αυτό το κατάλαβαν από το 1950, και φρόντισαν να το διαδώσουν και προς τα έξω, σε άλλους θεραπευτές που δούλευαν με άτομα με νευρολογικές διαταραχές. Έτσι αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε η μέθοδος για τα επόμενα χρόνια μέχρι και σήμερα.
Η βασική ιδέα παραμένει ίδια, αν και το κομμάτι της αναχαίτισης πλέον περιθωριοποιήθηκε, η διευκόλυνση των φυσιολογικών προτύπων κίνησης κυριαρχεί στην θεραπευτική παρέμβαση. Η όλη ιδέα παρέμβασης παραμένει βασισμένη στη διαδικασία της φυσιολογικής ανάπτυξης όπως το είχαν σκεφτεί και οι ιδρυτές της μεθόδου.
Βασικές αρχές της μεθόδου
Συνεχής Παρέμβαση
Η θεραπεία του νευρολογικού ασθενή είναι μία συνεχής προσπάθεια τόσο του ασθενή να επιτύχει την αυτονομία του όσο και του θεραπευτή να βρει τον τρόπο για να γίνει αυτό εφικτό.
Η θεραπεία της νευροεξελικτικής αγωγής βασίζεται στην λειτουργική αποκατάσταση του ασθενή χρησιμοποιώντας το μοντέλο της νευροαναπτυξιακής εξέλιξης του ανθρώπου.
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση του ασθενή, δίνει τις απαραίτητες πληροφορίες για να χτίσουμε το θεραπευτικό μας πλάνο. Αλλά δεν σταματά ποτέ! Η αξιολόγηση πρέπει να γίνεται άτυπα, κάθε φορά, ώστε να μας δίνει τις απαραίτητες πληροφορίες για την εξέλιξη και την αποκατάσταση.
Τίποτε δεν είναι σταθερό καθώς όλα διαφοροποιούνται συνεχώς.
Η λειτουργική αποκατάσταση και η αυτονομία, είναι το βασικό ζητούμενο της νευροεξελικτικής μεθόδου.
Η εξατομικευμένη παρέμβαση βασίζεται στην λεπτομερή ανάγνωση των χαρακτηριστικών του κάθε ασθενή, ώστε να δομηθεί ένα μοναδικό θεραπευτικό πλάνο.
Οι πληροφορίες που συλλέγονται, όπως:
- τι θα μας πει ο ίδιος ο ασθενής
- τι θα πει η οικογένεια,
- τι πληροφορίες θα πάρουμε από το γιατρό,
- τι θα δούμε μας εξετάσεις,
- ποια είναι η κλινική εικόνα,
- τι λένε τα συνοδευτικά χαρτιά για την πάθηση,
- τι θα καταγραφεί από την λειτουργική αξιολόγηση του ασθενή
- ποια είναι η αξιολόγηση του μυϊκού τόνου
- ποια η καταγραφή των λειτουργικών δυσκολιών και περιορισμών του
- τι θα δούμε από την αξιολόγηση των συστημάτων του σώματος (αναπνευστικό, μυϊκό, νευρικό κλπ)
Θα μας δώσουν τις πληροφορίες για να δομήσουμε το εξατομικευμένο θεραπευτικό μας πλάνο βασισμένο στις ατομικές δυνατότητες, ανάγκες, μπορώ και θέλω του κάθε ασθενή.
Αμφίδρομη Επικοινωνία
Η επικοινωνία θεραπευτή, ασθενή και οικογένειας είναι συνεχόμενη και ο θεράπων ιατρός θα πρέπει να είναι ενεργό μέλος μας μας ομάδας.
Ολιστική Προσέγγιση
Η νευροεξελικτική θεωρία αντιμετωπίζει τον ασθενή με ολιστική προσέγγιση.
Όλα τα συστήματα είναι σημαντικά στην αναπτυξιακή διαδικασία και έτσι σκεφτόμαστε ως νευροεξελικτικοί (NDT) θεραπευτές. Το σημαντικό είναι να δίνουμε στον ασθενή ότι του λείπει μέσα από την παρέμβαση.
Η αναπνοή, ο μυϊκός τόνος, το οπτικό ερέθισμα, το ιδιοδεκτικό ερέθισμα είναι κάποια από τα όπλα μας για τη φυσιολογική κίνηση. Ο σκοπός μας είναι η φυσιολογική κίνηση ή η όσο το δυνατόν πιο φυσιολογική κίνηση.
Αυτό ενδιαφέρει γιατί η φυσιολογική κίνηση είναι οικονομική! Δαπανά τη λιγότερη δυνατή ενέργεια για να επιτευχθεί. Οπότε είναι επιλογή από τον εγκέφαλο, που είναι ένα πολύ τεμπέλικο όργανο…!
Πάντα υπάρχει μας η παθολογική κίνηση εξαιτίας μας βλάβης στο κεντρικό νευρικό σύστημα ή στο περιφερικό νευρικό σύστημα.
Ο θεραπευτής καλείται να «μάθει» στον εγκέφαλο του ασθενή, την φυσιολογική κίνηση μέσω της επανάληψης του φυσιολογικού κινητικού προτύπου, δηλαδή διευκόλυνση μας φυσιολογικής λειτουργίας και αποφυγή του παθολογικής κίνησης.
Όσο περισσότερο δουλεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση τόσο περισσότερο μας δικαιώνει το αποτέλεσμα.
Πρώιμη Παρέμβαση
Η πρώιμη παρέμβαση είναι μία από τις βασικές αρχές της μεθόδου. Οι Bobath πίστευαν ότι αν μπορούσαμε να δουλεύουμε έναν ασθενή από την αρχή της πάθησης του 24 ώρες κάποια στιγμή θα γινόταν καλά.
Η αλήθεια είναι ότι σήμερα γνωρίζουμε ότι αν μέχρι 3 μηνών γίνει παρέμβαση σε ένα βρέφος υπάρχουν πολύ μεγάλες πιθανότητες να ξεπεράσει την παθολογία του και να μπορέσει να αναπτυχθεί φυσιολογικά.
Φανταστείτε τη σημαντικότητα της πρώιμης παρέμβασης!
Όσο περισσότερο ωριμάζει το παθολογικό πρότυπο τόσο δυσκολότερα απομακρύνεται από την κινητική συμπεριφορά και την αναπτυξιακή διαδικασία.
Επανάληψη
Η θεραπευτική πρακτική χρειάζεται επανάληψη. Αυτό είναι πολύ λογικό…σωστά;
Φανταστείτε ότι για να μπορέσει κάποιος να αποκτήσει ένα σώμα λίγο πιο μυώδες χρειάζεται επανάληψη της άσκησης σε ένα γυμναστήριο τουλάχιστον 3-4 φορές τη βδομάδα. Απλά για να διδάξει τους ήδη υγιής μύες να σφίγγουν λίγο περισσότερο…
Φανταστείτε να πρέπει να βγάλεις ένα πρότυπο από την κινητική συμπεριφορά και να το «αντικαταστήσεις» με ένα διαφορετικό. Μάλλον πρέπει να αφιερώσεις περισσότερο χρόνο και φυσικά συγκεκριμένο τρόπο.
Στην πράξη είναι πιο εύκολο καθώς όπως είπαμε ο εγκέφαλος δεν θέλει να κοπιάζει, οπότε αν του δείξουμε οικονομικό τρόπο κίνησης προσπαθεί να τον υιοθετήσει. Απλά εξαιτίας της βλάβης το παθολογικό πρότυπο συνεχίζει να υπάρχει μέχρι να γίνει η εκμάθηση του περισσότερο φυσιολογικού.
Ποια τα οφέλη της μεθόδου;
Τα οφέλη από την εφαρμογή της μεθόδου στην αποκατάσταση είναι τα εξής:
- Η νευροεξελικτική αγωγή είναι μία μέθοδος που εφαρμόζεται από φυσικοθεραπευτές, εργοθεραπευτές και λογοθεραπευτές με την ίδια επιτυχία στα αποτελέσματα.
- Η επιστημονική βάση της παρέμβασης είναι ίδια για κάθε ειδικότητα που αφορά στην αποκατάσταση του ασθενή.
- Η προσέγγιση βάση των αρχών της μεθόδου είναι ολιστική και αφορά όλα τα συστήματα του σώματος.
- Ο ασθενής έχει την ίδια προσέγγιση από κάθε επαγγελματία υγείας που τον κουράρει.
- Υπάρχει συνεργασία μεταξύ διαφορετικών ειδικοτήτων θεραπευτών.
- Υπάρχει μία κοινή οπτική στην αποκατάσταση του κάθε θεραπευτή (φύσιο, έργο. λόγο), από διαφορετική όμως βάση, ώστε να γίνεται αποτελεσματικότερη παρέμβαση και να αλληλοϋποστηρίζουν και να αλληλοκαλύπτουν τις ανάγκες του ασθενή.
- Υπάρχει κοινή πολιτική στην αποκατάσταση και τις οδηγίες που δίνονται στον ίδιο τον ασθενή και την οικογένειά του.
- Υπάρχει μία κοινή προσέγγιση των νευροκινητικών και αντιληπτικών διαταραχών του ασθενή.
- Προάγει τη φυσιολογική λειτουργία και αυτό επιτυγχάνεται μέσω της διευκόλυνσης της φυσιολογικής κινητικής απάντησης με τον ερεθισμό απτικών, αιθουσαίων, ιδιοδεκτικών, οπτικών και αισθητικοκινητικών υποδοχέων.
- Επιτυγχάνεται μεγαλύτερο ρεπερτόριο κινήσεων σε ασθενείς που λόγο βλάβης στο ΚΝΣ ή ΠΝΣ έχουν πολύ περιορισμένο και φτωχό κινητικό σχεδιασμό.
- Αυξάνει τη συνεργική δράση μυών που φαίνεται ότι είναι με περιορισμένη ή συγκεκριμένη κίνηση λόγο αυξημένου ή μειωμένου μυϊκού τόνου.
- Συναισθηματική και Κοινωνική Επανένταξη. Βοηθά στην κοινωνικοποίηση του ασθενή και στη συναισθηματική του ανάταση και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του. Αυτό συμβαίνει καθώς αναπτύσσεται μία πολύ στενή σχέση με τον ίδιο ή/και την οικογένεια του και τους θεραπευτές του. Επίσης, καθώς μπορεί να ανεξαρτοποιηθεί μπορεί να συμμετέχει ενεργότερα στην ίδια τη ζωή.
Τι εργαλεία χρησιμοποιεί ο θεραπευτής;
Τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε ως θεραπευτές είναι μόνο αυτά που προάγουν την κινητική και αισθητηριακή φυσιολογική λειτουργική οργάνωση.
Οι μπάλες διαφόρων μεγεθών, τα ρολά διαφορετικών διαμέτρων και μάκρους, ο διάδρομος βάδισης, το τραμπολίνο κ.ά. είναι κάποια εργαλεία που βοηθούν στην κινητική επανοργάνωση του ασθενή.
Ο σκοπός είναι χρησιμοποιώντας αυτά τα εργαλεία να μπορέσει ο ασθενής να προσαρμοστεί με όλα τα συστήματα του, και να κινηθεί όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικά.
Αποτελέσματα
Πάρα πολλές έρευνες έχουν γίνει σχετικά με την αποτελεσματικότητα της μεθόδου πάντα σχετικά με άλλες μεθόδους για αποκατάσταση νευρολογικών προβλημάτων.
Τα αποτελέσματα δεν ήταν πάντα υπέρ της μεθόδου αλλά στην κλινική εφαρμογή παραμένει πρώτη σε σύσταση από τους επαγγελματίες υγείας. Αυτό συμβαίνει γιατί ως μέθοδος είναι η πλέον αποτελεσματική. Μα θα αναρωτηθεί κάποιος αφού υπάρχουν έρευνες που δείχνουν το αντίθετο…είναι όμως έτσι;
Η αλήθεια είναι ότι δεν μιλάμε ποτέ για το αν είναι αποτελεσματική αλλά αν συγκριτικά με κάποια άλλη μέθοδο, σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα π.χ. στη βελτίωση της έκτασης του βραχίονα μετά από εγκεφαλικό, ήταν η περισσότερο αποτελεσματική. Και στη συγκεκριμένη έρευνα βρέθηκε ότι υπήρχαν άλλες μέθοδοι περισσότερο αποτελεσματικές σε αυτή τη συγκεκριμένη κινητική δράση.
Αν σκεφτούμε όμως την ολιστική προσέγγιση του ασθενή, καθώς αυτό πρεσβεύει η μέθοδος, ίσως θα ήταν η απάντηση στο γιατί συνέβη αυτό στις έρευνες.
Η ουσία είναι ότι δεν επικεντρώνεται σε μεμονωμένα προβλήματα του μυοσκελετικού συστήματος αλλά το θεραπευτικό πρόγραμμα είναι πάντα προς όφελος της αισθητικοκινητικής ανάπτυξης του ατόμου.
Αυτό υπόσχεται και μέσα από την πολυετή εμπειρία μου ως NDT θεραπεύτρια μπορώ να πω ότι λειτουργεί.
Η μέθοδος βοηθά στην κινητική και σωματοαισθητική λειτουργικότητα του ασθενή βασισμένες στις βασικές αρχές της φυσιολογικής νευροαναπτυξιακής διαδικασίας.
Μέσω της νευροεξελικτικής αγωγής:
- Βελτιώνονται οι κινητικές δεξιότητες,
- Προάγεται η λειτουργική δραστηριότητα
- Βοηθά στη σωστή ευθυγράμμιση του σώματος
- Αποτρέπει την επιδείνωση των κινητικών δράσεων του ασθενή.
Σε ποιον μπορεί να εφαρμοστεί;
Η νευροεξελικτική αγωγή μπορεί να έχει άριστα αποτελέσματα σε νεογνά από την αρχή της ζωής τους και παιδιά όποιας ηλικίας και μέχρι την ενηλικίωση τους.
Επίσης αφορά άτομα κάθε ηλικίας που έχουν όποια διαταραχή στο κεντρικό νευρικό σύστημα ή στο περιφερικό νευρικό σύστημα.
Αντενδείξεις
Δεν υπάρχουν αντενδείξεις για την εφαρμογή της μεθόδου καθώς είναι βασισμένη στις αρχές της φυσιολογικής ανάπτυξης και αυτό είναι κάτι που βοηθά στην οικονομική κίνηση και σε στοχευμένες συνάψεις στον εγκέφαλο.
Συμπέρασμα
Η νευροεξελικτική αγωγή μέσα στα χρόνια που ακολούθησαν από το 1950 έχει εξελιχθεί και παραμένει η πιο γνωστή και ευρέως διαδεδομένη θεραπευτική παρέμβαση για νευρολογική αποκατάσταση ασθενών με βλάβη στο ΚΝΣ και ΠΝΣ.
Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου έγκειται, συνοπτικά, στο ότι:
Ο νευροεξελικτικός θεραπευτής βοηθά στην προοδευτική αποκατάσταση της φυσιολογικής κίνησης μέσω της νορμαλοποίησης του μυϊκού τόνου και αποτρέπει τα μη φυσιολογικά πρότυπα κίνησης.
Η αποκατάσταση με τη μέθοδο Bobath:
- Βοηθά στην ελεγχόμενη κινητική λειτουργία.
- Βοηθά στην στοχευμένη και με ακρίβεια κινητική δραστηριότητα.
- Βελτιώνει τη στάση του σώματος.
- Αποτρέπει τυχόν επιδείνωση της κινητικής έκφρασης.
- Βλέπει τον ασθενή ολιστικά.
Αυτό που είναι σημαντικό να θυμάται κανείς είναι ότι σε κάθε περίπτωση η έγκαιρη παρέμβαση βοηθά στην καλύτερη δυνατή αποκατάσταση του ασθενή.
Η συνέπεια στο θεραπευτικό πλάνο και η συνεχής εξέλιξη και προσαρμογή αυτού του πλάνου, είναι το κλειδί της επιτυχίας στην νευροαποκατάσταση.
