Ο αχίλλειος τένοντας για εμάς τους Έλληνες αλλά και για όλο τον κόσμο είναι πολύ γνωστός από το έπος του Ομήρου «Ιλιάδα».
Σύμφωνα με αυτό, Ο Αχιλλέας έχασε τη μάχη και τη ζωή του καθώς χτυπήθηκε στην «Αχίλλειο πτέρνα» του, ύπουλα" σύμφωνα με τον Όμηρο, από τον Πάρη.
Ο αχίλλειος τένοντας είναι ο ισχυρότερος τένοντας στον άνθρωπο.
Παρόλο όμως ότι είναι πολύ σημαντικός για τον ανθρώπινο σκελετό και τη στηρικτική ικανότητα δεν διαθέτει δική του αιμάτωση αλλά εξαρτάται από άλλους παρακείμενους ιστούς για αυτό.
Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που είναι ευάλωτος σε τραυματισμούς.
Οι κακώσεις στον αχίλλειο συμβαίνουν κατεξοχήν σε αθλητές και βέβαια πρέπει να πούμε ότι οι τραυματισμοί που δεν σχετίζονται με την αθλητική δραστηριότητα αφορούν συνήθως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
Ας γνωρίσουμε τι είναι και πώς μας βοηθά στην καθημερινότητα μας ο σπουδαιότερος τένοντας στο σώμα μας.
Ανατομικά στοιχεία.
Ο αχίλλειος τένοντας μπορεί να δεχτεί ή και να ξεπεράσει το 8πλάσιο βάρος του σώματος του ανθρώπου ενώ κατά το τρέξιμο αυτή η ικανότητα διπλασιάζεται και φτάνει το 16πλάσιο.
Είναι ο τένοντας που ευθύνεται, εκτός φυσικά από τη στηρικτική του ιδιότητα, για την αλτικότητα καθώς και την ταχύτητα ενός αθλητή.
Αυτό ισχύει για όλους μας αλλά εδώ θέλουμε να αναφερθούμε κατεξοχήν στους αθλητές και την καταπόνηση ή τραυματισμούς που μπορεί να αφορούν σε αυτόν.
Ο αχίλλειος αποτελεί την κοινή κατάφυση του δικέφαλου γαστροκνήμιου, του υποκνημίδιου και του μακρύ πελματικού (ο οποίος απουσιάζει στο 5-10% του πληθυσμού). Η κατάφυση του γαστροκνημίου καταλήγει στην οπίσθια επιφάνεια της πτέρνας.
Οι τρεις αυτοί μύες εκτελούν την πελματιαία κάμψη στην περιοχή του άκρου πόδα.
Κακώσεις του Αχίλλειου τένοντα
Αίτια
Οι κακώσεις στον αχίλλειο, είναι πολύ συχνές ειδικά σε ερασιτέχνες αθλητές συχνότερα σε αθλήματα αλτικά, τρεξίματος, μπάσκετ, βόλεϊ κλπ. δηλαδή που απαιτούν έντονη στηρικτική και αλτική δράση.
Οι συχνότερες αιτίες είναι:
- Κατασκευή των τενόντων
Οι τένοντες είναι φτωχότεροι σε αιματική ροή από την κατασκευή τους. Έτσι επουλώνεται αργότερα και με πιο αργό ρυθμό το κάθε τραύμα.
- Προηγούμενο τραύμα
Στον επαγγελματία αθλητή γενικά, μπορεί να υπάρξει ρήξη εξελικτικά μετά από χρόνια τενοντοπάθεια ή προηγούμενους τραυματισμούς.
- Ορμόνες
Οι ορμονικές διαφοροποιήσεις/διαταραχές, ίσως λόγο κληρονομικότητας, φαίνεται να παίζουν κάποιο ρόλο σε συχνούς τραυματισμούς.
- Ηλικία
Η ηλικία φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο καθώς εμφανίζεται σε άτομα μεγαλύτερα των 30 χρόνων (35-45 ετών).
- Φαρμακευτική αγωγή
Η λήψη κάποιων φαρμάκων (έγχυση κορτιζόνης, κάποια αντιβιοτικά κ.ά.) μπορεί να επηρεάσουν τη σωστή λειτουργία και δυναμική του τένοντα.
- Φύλο
Φαίνεται να εμφανίζεται περισσότερο σε άνδρες σε συχνότητα 3-9:1 (ανάλογα τους ερευνητές), σε σχέση με τις γυναίκες. Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι οι άντρες ασχολούνται περισσότερο με τα σπορ που καταπονούν περισσότερο τον αχίλλειο.
Ρήξη Αχιλλείου Τένοντα
Η πιο συχνή επιπλοκή ή διαταραχή είναι η ρήξη του τένοντα.
Είδη ρήξεων
Οι κακώσεις στον αχίλλειο τένοντα μπορεί να συμβούν σε περίπτωση:
- έντονης καταπόνησης,
- εκφυλισμού (λόγο ηλικίας ή/και σε άτομα με αυτοάνοσα ή άλλες παθήσεις),
- τραύματος,
- εάν εφαρμοστεί πολύ μεγαλύτερο φορτίο της αντοχής του ( π.χ. πολύ έντονο άλμα χωρίς σωστή τοποθέτηση)
- εάν το φορτίο που έχει εφαρμοστεί είναι σε λάθος γωνία (π.χ. πολύ έντονη ραχιαία έκταση ξαφνικά).
Σε κάθε τέτοια περίπτωση μπορεί να υπάρξει:
- Τενοντίτιδα
Υπάρχει φλεγμονή με συνοδά συμπτώματα τον πόνο κατά την κίνηση και στην εκτέλεση έντονων δράσεων, ευαισθησία, ερυθρότητα, θερμότητα και οίδημα στην περιοχή.
- Μερική ρήξη / θλάση
Σε αυτή την κατηγορία έχουμε δύο περιπτώσεις
- Απλή υπερδιάταση
Εδώ υπάρχει μία φλεγμονώδη κατάσταση εξαιτίας λύσης της συνέχειας ενός μικρού αριθμού ινών του τένοντα, με όχι απαραίτητα λύση της συνέχειας του δέρματος
2.Μερική ρήξη
Εδώ υπάρχει μερική λύση της συνέχειας του τένοντα σε εγκάρσια διατομή. Σε περίπτωση εκφυλισμού του τένοντα, γίνεται περισσότερο εύκολο να υπάρξει πιθανή ρήξη.
Τα συμπτώματα είναι και πάλι πόνος, περισσότερο έντονος στην περιοχή, και μερική αδυναμία εκτέλεσης κίνησης.
- Ολική ρήξη
Όταν υπάρξει τραυματισμός που έχει ως αποτέλεσμα ολική ρήξη του αχίλλειου ο αθλητής αισθάνεται μία αίσθηση καψίματος στην περιοχή. Συνήθως σαν να ακούει και έναν υπόκωφο ήχο (κάπως σαν “κλικ”) και έχει την αίσθηση ότι κάποιος τον κλώτσησε στο σημείο του αχίλλειου παρόλο που αυτό πιθανά δε συνέβη.
Η περιοχή εμφανίζει ήπιο οίδημα, εκχύμωση και πόνο.
Διάγνωση
Κλινική εξέταση
Η κλινική ψηλάφηση στην περιοχή σε θέση διάτασης θα δώσει μία αίσθηση «κενού» στη συνέχεια του τένοντα.
Η κλινική εκτίμηση συνήθως γίνεται με:
- εξέταση της ικανότητας πελματιαίας κάμψης (αδυναμία σε περίπτωση ρήξης)
- αν μπορεί να σταθεί στις μύτες των ποδιών του σε όρθια στάση (δεν μπορεί αν πρόκειται για ρήξη)
- αν μπορεί να βαδίσει στις μύτες των ποδιών του ( σε ρήξη δεν είναι ικανός να εκτελέσει την κίνηση)
- δοκιμασίες αξιολόγησης (π.χ. Thomson test ή squeeze test κ.ά.) που είναι θετικές σε ρήξη.
Πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι μπορεί λόγο των επικουρικών μυών να εκτελεί μερικώς την πελματική κάμψη αλλά χωρίς αντίσταση.
Θα πρέπει να γίνει διαφοροδιάγνωση για τη σωστή αποκατάσταση.
Τα στάδια αποκατάστασης της βλάβης είναι:
- Οξύ στάδιο
Στο στάδιο αυτό ο ασθενής αισθάνεται πόνο και αδυναμία βάδισης ή ακόμη και αιμάτωμα λόγο ρήξης των τριχοειδών αγγείων της περιοχής.
Σε αυτή τη φάση το οίδημα συνήθως είναι εμφανές.
Ο ασθενής δυσκολεύεται να βαδίσει και να σταθεί στο πόδι με την κάκωση.
- Υποξύ στάδιο
Σε αυτό το στάδιο αρχίζει να αποκαθίσταται η κάκωση και τα συμπτώματα αποδημούν σταδιακά.
Η εκχύμωση των ιστών μπορεί να είναι ακόμη εμφανής αλλά δεν προκαλεί καμία ανησυχία καθώς είναι μία φυσιολογική διαδικασία ιστικής αποκατάστασης.
Στάδιο αποκατάστασηςThomson ή squeeze test
Στο Thomson ή squeeze test, ο ασθενής είναι σε πρηνή θέση και ο άκρος πόδας εκτός του κρεβατιού ώστε να μην παρεμποδίζεται η κίνηση του ποδιού.
Σε κάθε συμπίεση της γαστροκνημίας παρατηρείται φυσιολογικά κίνηση στον άκρο πόδα ως αποτέλεσμα αυτής της συμπίεσης.
Στην περίπτωση που υπάρχει ρήξη στον αχίλλειο τένοντα δεν παρατηρείται καμία κίνηση στον άκρο πόδα και αυτό σημαίνει θετικό Thomson ή squeeze test.
Απεικονιστικές εξετάσεις
Οι απεικονιστικές εξετάσεις όπως MRI και το υπερηχογράφημα θα οδηγήσουν σε μια έγκυρη διάγνωση.
Η ρήξη του Αχιλλείου τένοντα πολύ συχνά μπερδεύει τη διάγνωση γιατί συγχέεται εύκολα με άλλους τραυματισμούς ή παθολογικές καταστάσεις κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λάθος διάγνωση, λάθος θεραπεία, ελλιπή αποκατάσταση και τελικά πρόσθετα προβλήματα στον αθλητή ή ασθενή γενικότερα.
Θεραπεία
Η θεραπεία της ρήξης του αχίλλειου τένοντα διαφοροποιείται ανάλογα με τη ρήξη που έχει υποστεί και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, της αθλητικής δραστηριότητας και των αναγκών του ασθενή/αθλητή.
Αποκατάσταση μερικής ρήξης
Σε περίπτωση μερικής ρήξης η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι συντηρητική.
Παλαιότερα συστήνονταν ακινητοποίηση του μέλους αλλά πλέον δεν ενδείκνυται αυτή η αντιμετώπιση καθώς έχει βρεθεί από έρευνες ότι η αποχή κίνησης δυσκολεύει και καθυστερεί την αποκατάσταση του αθλητή/ασθενή.
Η συνταγή λοιπόν είναι κίνηση.
Αλλά κίνηση με στοχευμένο και εξατομικευμένο πρόγραμμα, την σωστή καθοδηγούμενη οργάνωση, και μετά από σωστή αξιολόγηση και εκτίμηση της κατάστασης από εξειδικευμένο φυσικοθεραπευτή.
Φυσικοθεραπεία
Η φυσικοθεραπεία είναι η νούμερο ένα συνταγή για τη σωστή και γρηγορότερη αποκατάσταση του αθλητή/ασθενή.
Συνεπώς πλέον συστήνεται η άμεση έναρξη προγράμματος φυσικοθεραπείας.
Ο στόχος της φυσικοθεραπείας αφορά σε:
- μείωση του πόνου
- μείωση της φλεγμονής
- απορρόφηση του οιδήματος
- όσο το δυνατόν γρηγορότερη επάνοδό του στο πεδίο δράσης.
Σε κάθε περίπτωση μετά τις πρώτες ημέρες και το πέρας των έντονων συμπτωμάτων η φυσικοθεραπεία περιλαμβάνει:
- πρόγραμμα διατάσεων ώστε να διατηρηθεί ή να αποκατασταθεί το μήκος του μυός η ελαστικότητα και η συσταλτότητα των μυϊκών ινών,
- ασκήσεις ενδυνάμωσης για τις πρόσθιες και οπίσθιες μυϊκές ομάδες της κνήμης και του άκρου ποδός,
- ασκήσεις ισορροπίας καθώς έχει διαταραχθεί η σωστή ισορροπιστική λειτουργία και
- ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας για την επάνοδο του αθλητή χωρίς φόβο υποτροπών
- Κινησιοθεραπεία με διαφορετικά πρωτόκολλα ενδεδειγμένα για καθε ασθενή
- Manual Therapy
- Shock wave
- Laser
- Υπέρηχο
- Επιθέματα
- Υδροθεραπεία κ.ά.
Σε περιπτώσεις που το θεραπευτικό team συναποφασίσει ότι υπάρχει ανάγκη για γρήγορη και ασφαλή επάνοδο του αθλητή στο αθλητικό πεδίο, μπορεί να συστηθεί χειρουργική αποκατάσταση.
Αυτή έχει λιγότερες πιθανότητες υποτροπής.
Αποκατάσταση ολικής ρήξης
Σε αυτή την περίπτωση η χειρουργική αποκατάσταση είναι μονόδρομος.
Η χειρουργική επέμβαση αφορά στη συρραφή των δύο άκρων του τένοντα.
Ακολουθεί ακινητοποίηση με ακινητοποίηση του ποδιού για 3 – 4 εβδομάδες περίπου με μηροκνημοποδικό νάρθηκα σε πελματιαία κάμψη.
Στη συνέχεια το πόδι τοποθετείται σε ειδική μπότα με ανύψωση στην πτέρνα, το οποίο και σταδιακά αφαιρείται με την πάροδο του χρόνου και την πρόοδο του αθλητή/ασθενή.
Φυσικοθεραπεία
Μετεγχειρητικά και μετά την 4η-5η εβδομάδα το πρόγραμμα μπορεί να αρχίσει με παθητική κινητοποίηση από το φυσικοθεραπευτή έως ότου η ποδοκνημική άρθρωση μπορεί να φτάσει την ουδέτερη θέση.
Αυτό θα συμβεί περίπου στις 8-10 εβδομάδες μετεγχειρητικά.
Προοδευτικά θα επιτευχθεί και το πλήρες εύρος κίνησης καθώς και η μυϊκή ενδυνάμωση των μυών της περιοχής, πάντα σύμφωνα με τις ανάγκες και την αγωνιστική απαίτηση του κάθε αθλητή.
Συμπέρασμα
Η κάκωση του αχίλλειου τένοντα μπορεί να αφορά επαγγελματίες ή/και ερασιτέχνες αθλητές μετά από τραυματισμό, αλλά και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας εξαιτίας εκφυλισμού ή και φαρμακευτικής αγωγής.
Η συντηρητική αγωγή είναι για άτομα που δεν έχουν έντονες απαιτήσεις δράσης στην καθημερινότητα ή σε περιπτώσεις που δεν χρήζει ανάταξης με επεμβατικό τρόπο.
Ο αχίλλειος τένοντας είναι από τους σημαντικότερους στηρικτικούς τένοντες στο σώμα.
Η σωστή αποκατάσταση, είναι πάντα το ζητούμενο ώστε το άτομο να μην έχει επιπτώσεις στην καθημερινότητα του.
