Η αναπνοή είναι το βασικό χαρακτηριστικό των ζωντανών οργανισμών.
Αν δεν λειτουργεί σωστά δεν μπορεί ο άνθρωπος να ζήσει φυσιολογικά, ενώ σε περίπτωση παύσης σημαίνει και το τέλος της ζωής.
Η αναπνοή μπορεί να βελτιωθεί με πολύ αποτελεσματικό τρόπο μέσω ασκήσεων και χειρισμών που χρησιμοποιούνται στην αναπνευστική φυσικοθεραπεία.
Τι είναι;
Η αναπνευστική Φυσικοθεραπεία είναι η εξειδικευμένη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση με χρήση ειδικών τεχνικών αποκατάστασης, εκπαίδευσης και συμβουλής ασθενών που έχουν προβλήματα με την αναπνευστική λειτουργία τους (τους πνεύμονες και την αναπνοή τους).
Έχει σχεδιαστεί για την προσέγγιση και αποκατάσταση ασθενών με διαταραχές του αναπνευστικού συστήματος.
Σκοπός της φυσικοθεραπείας
Ο σκοπός είναι η σωστή λειτουργία των πνευμόνων ώστε να μπορεί ο ασθενής να λειτουργεί φυσιολογικά καθώς η αναπνοή επηρεάζει τις ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού.
Σκοπός της παρέμβασης είναι:
- Διευκόλυνση της απομάκρυνσης των λιμναζόντων ή πολλαπλών εκκρίσεων των αεραγωγών.
- Βελτιστοποίηση της λειτουργίας των πνευμόνων και της αναλογίας αερισμού-διάχυσης δηλαδή της βελτίωσης της ανταλλαγής των αερίων.
- Βελτίωση της δύναμης των αναπνευστικών μυών
- Αποκατάσταση της αναπνοής.
- Βελτίωση της αντοχής στην άσκηση.
- Πρόληψη δευτερογενών επιπλοκών.
Οφέλη της παρέμβασης
Τα πιο σημαντικά οφέλη της θεραπευτικής παρέμβασης είναι:
Η απόφραξη των αεραγωγών των πνευμόνων ως εξειδικευμένη παροχή φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης, συμβαίνει εξατομικευμένα σε κάθε ασθενή.
Η έγκαιρη κινητοποίηση του ατόμου έχει φανεί ότι προσφέρει άριστα αποτελέσματα στην αποκατάσταση της βλάβης.
Οι τεχνικές απόχρεμψης των βλεννών συμβάλλουν στην λειτουργική αποκατάσταση της λειτουργίας των βρόγχων και βρογχιολίων του πνεύμονα.
Η βελτίωση του αερισμού των πνευμόνων έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της δύσπνοιας.
Η βελτίωση της φυσικής κατάστασης του ασθενή είναι πολύ πιο άμεση.
Αποφεύγεται η μακροχρόνια νοσηλεία του ατόμου στις μονάδες πρωτοβάθμιας περίθαλψης.
Επάνοδος του ατόμου στις καθημερινές δραστηριότητες και το εργασιακό περιβάλλον.
Αίτια
Η αναπνευστική φυσιοθεραπεία ενδείκνυται για ασθένειες που επηρεάζουν το αναπνευστικό σύστημα.
Το άτομο δεν μπορεί να αποβάλλει τις περιττές βλέννες, έχει δύσπνοια, έντονο βήχα, απόφραξη των αεροφόρων οδών κλπ.
Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποιες παθήσεις που χρειάζονται αναπνευστική φυσικοθεραπευτική παρέμβαση:
- Χρόνια βρογχίτιδα
- Γρήγορη και κοπιώδης αναπνοή
- Δύσπνοια
- Τραυματισμός στο θωρακικό κλωβό
- Κρίσεις πανικού
- Βρογχεκτασία
- Πνευμονικές Λοιμώξεις (Covid 19, γρίπη, RSV κλπ)
- Πνευμονικό οίδημα
- Πνευμονική εμβολή
- Εμφύσημα
- Ατελεκτασία πνεύμονα
- Κυστική ίνωση
- Άσθμα
- Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
- Πνευμονία
- Πνευμονοπάθεια
- Μειωμένη οξυγόνωση και αερισμός των πνευμόνων
- Σε περίπτωση εισπνοής ξένων σωματιδίων που προκαλούν δύσπνοια ( π.χ. νερό, κάπνισμα)
- Νευρομυϊκές παθήσεις
- Αποκατάσταση μετά από πολύπλοκες χειρουργικές επεμβάσεις, όπως μεταμοσχεύσεις πνευμόνων, καρδιάς και ήπατος ή άλλες επεμβάσεις στο στήθος.
Η αναπνευστική φυσικοθεραπεία δεν αποτελεί μόνη θεραπευτική παρέμβαση αλλά συμβάλλει αποτελεσματικά στη θεραπεία του ασθενή μαζί με τις άλλες ιατρικές πράξεις που έχει αποφασίσει η ιατρική ομάδα που κουράρει τον ασθενή.
Πώς εφαρμόζεται;
Υπάρχει μία ολόκληρη φιλοσοφία και διαφορετικές τεχνικές πίσω από την εφαρμογή της αναπνευστικής παρέμβασης.
Θα προσπαθήσω να αναλύσω κάποιες από τις πιο βασικές τεχνικές παροχέτευσης και ασκήσεων για κάθε ασθενή που αντιμετωπίζει αναπνευστικό πρόβλημα.
Αφορά ασθενείς κάθε ηλικίας με όποιο πρόβλημα ή πάθηση του αναπνευστικού συστήματος είτε βρίσκεται στην μονάδα εντατικής νοσηλείας ή νοσηλεύεται ή και σε κατ΄οίκον νοσηλεία.
Φυσικά αφορά και βρέφη ή νεογνά υψηλού κινδύνου σε μονάδες εντατικής νοσηλείας. Η φυσικοθεραπεία των πνευμόνων πραγματικά συμβάλλει καίρια στα φυσιολογικά επίπεδα οξυγόνωσης και στην επανένταξη των νεογνών στα «κουνάκια».
Ανάρροπη θέση
Η θέση παροχέτευσης για κάθε λοβό του πνεύμονα είναι συγκεκριμένη και βοηθά η υιοθέτηση της σε κάθε περίπτωση αναπνευστικών τεχνικών.
Ο εξειδικευμένος φυσικοθεραπευτής γνωρίζει πολύ καλά πώς θα τοποθετήσει τον ασθενή ώστε να έχει τα βέλτιστα αποτελέσματα από τη θέση και τις τεχνικές που θα εφαρμόσει.
Αναπνευστικές ασκήσεις
Η άσκηση είναι η αρχή της ζωής για το μυϊκό μας σύστημα. Όταν δεν υπάρχει κίνηση ο εγκέφαλος απορρίπτει το μυ ή τους μύες που δεν λειτουργούν. Αυτοί αδρανούν και μειώνεται ο όγκος και η κινητική τους ικανότητα.
Οι μύες που είναι υπεύθυνοι για την αναπνοή λειτουργούν για τον εγκέφαλο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Αν δεν κινητοποιούνται αδρανούν και γίνονται αδύναμοι με αποτέλεσμα να μην μπορούν να κάνουν έκπτυξη και σύμπτυξη του θωρακικού κλωβού.
Στην πράξη έχουμε δύο τύπους αναπνοής:
Διαφραγματική ή Κοιλιακή αναπνοή
Είναι η σύσπαση του διαφράγματος υπεύθυνη για τη διαφραγματική αναπνοή.
Το διάφραγμα αποτελεί τον κυριότερο αναπνευστικό μυ του σώματος και βρίσκεται οριζόντια μεταξύ του θώρακα και της κοιλιάς.
Η σύσπαση του διαφράγματος επιτυγχάνει μεγαλύτερο όγκο αέρα στους πνεύμονες πράγμα που την καθιστά έναν από τους κύριους στόχους της αναπνευστικής φυσικοθεραπείας.
Η καλύτερη οξυγόνωση αυξάνει και τη βελτίωση της αιμάτωσης των ιστών, μυών και οργάνων του σώματος.
Είναι οικονομική αναπνοή και γίνεται σχεδόν άκοπα.
Θωρακική αναπνοή
Αυτή η αναπνοή είναι πιο ρηχή, γρηγορότερη και λιγότερο ικανοποιητική όσον αφορά στον όγκο αέρα που εισέρχεται στους πνεύμονες.
Επίσης απαιτεί περισσότερη προσπάθεια και δεν είναι η πλέον οικονομική όπως θα ήθελε και η φυσιολογική λειτουργία του σώματος.
Παρόλαυτα στην ενήλικη ζωή αυτός ο τύπος αναπνοής είναι συνηθέστερος καθώς ίσως το στρες και άλλοι παράγοντες (ρούφηγμα κοιλιάς) «επιβάλλουν» την θωρακική έναντι της διαφραγματικής αναπνοής.
Η φυσικοθεραπεία έχει σκοπό την αποκατάσταση της αναπνοής είτε μιλάμε για διαφραγματική είτε για θωρακική.
Τεχνική εξαναγκασμένης εκπνοής (FET)
Είναι πιο αποτελεσματική από το βήχα καθώς με τη διαφραγματική εισπνοή έχουμε μεγάλο όγκο αέρα στους πνεύμονες και παράλληλα με χάλαση των ωμοπλατών γίνεται δυναμική εξώθηση (εκπνοή) βγάζοντας όλο τον αέρα από τους πνεύμονες άρα και καλύτερος αερισμός, με διατήρηση ανοιχτής της γλωττίδας.
Τεχνικές παροχέτευσης
Πλήξεις
Υπάρχει μία τεχνική πλήξεων που δεν πονά αλλά έχει ένα συγκεκριμένο τρόπο εφαρμογής που βοηθά στην αποκόλληση των εκκρίσεων και την παροχέτευση τους προς τους βρόγχους.
Ο σκοπός των πλήξεων είναι η εφαρμογή μίας διακοπτόμενης κίνησης στο θωρακικό τοίχωμα και στους πνεύμονες.
Αυτό επιτυγχάνεται με το ρυθμικό χτύπημα του θώρακα με ένα χέρι (συγκεκριμένη λαβή) ή μηχανική συσκευή απευθείας πάνω από το τμήμα του πνεύμονα που παροχετεύεται.
Δονήσεις
Η τεχνική αφορά σε συγκεκριμένο τρόπο δόνησης των πνευμονικών μερών του θώρακα και την απόχρεμψη περισσότερων εκκρίσεων.
Η δόνηση γίνεται με την εφαρμογή μιας απαλής εν τω βάθει και τρεμουλιαστής κίνησης (που εκτελείται με το χέρι του θεραπευτή, πιέζοντας προς την κατεύθυνση που κινούνται οι νευρώσεις και ο μαλακός ιστός του θώρακα κατά την εκπνοή) πάνω από την περιοχή παροχέτευσης.
Προκλητός βήχας
Ο βήχας είναι πολύ σημαντικός για τη ζωή μας. Είναι ένα προστατευτικό αντανακλαστικό που βοηθά στην απόχρεμψη των εκκρίσεων από τους βρόγχους και τα βρογχιόλια των πνευμόνων.
Αυτό σημαίνει ότι ουσιαστικά απελευθερώνονται ο βλεννογόνος, οι αεραγωγοί για να γίνει ο επιθυμητός αερισμός και η ανταλλαγή των αερίων.
Ο βήχας έχει 4 φάσεις:
- Ερεθισμός
- Εισπνοή
- Συμπίεση
- Αποβολή
Αν κάποιο από τα παραπάνω δεν συμβαίνει φυσιολογικά έχουμε δυσκολία στην απέκκριση των εκκρίσεων και φυσικά λιμνάζουν και προκαλείται δύσπνοια, φτωχός αερισμός και πολλαπλά προβλήματα στον οργανισμό.
Συσκευές αναπνευστικών ασκήσεων
Στο εμπόριο υπάρχουν πολλές συσκευές που βοηθούν τον ασθενή να ασκήσει τους αναπνευστικούς μύες και να βοηθήσει στην απόχρεμψη των εκκρίσεων.
Πολλές από αυτές χρησιμοποιούνται και στα νοσοκομεία και δίνονται οδηγίες για επανάληψη των ασκήσεων από τον ασθενή μέχρι την επόμενη θεραπευτική παρέμβαση με τον ασθενή.
Βρογχοδιασταλτικά ή άλλη φαρμακευτική αγωγή
Η φαρμακευτική αγωγή είναι σίγουρα πολύ βοηθητική και χωρίς αυτή πολλοί ασθενείς δεν θα μπορούσαν να καταφέρουν την αναπνευστική τους ανάκαμψη.
Για τη θεραπεία αυτή και τη δοσολογία που πρέπει να ακολουθήσει ο ασθενής είναι υπεύθυνος αποκλειστικά και μόνον ο θεράπων ιατρός.
Αντενδείξεις
Σε κάποιες περιπτώσεις η εφαρμογή κάποιων ή όλων των τεχνικών φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης είναι απαγορευτικές.
Η αξιολόγηση και εκτίμηση του αν και πότε θα εφαρμοστεί θεραπεία είναι του ιατρού σε συνεργασία με τον φυσικοθεραπευτή.
Ενδεικτικά αναφέρω κάποιες περιπτώσεις που δεν είναι εύκολο να γίνει αποκατάσταση τουλάχιστον άμεσα:
- Υποδόριο εμφύσημα.
- Πρόσφατη επισκληρίδιος σπονδυλική έγχυση ή ραχιαία αναισθησία.
- Πρόσφατα δερματικά μοσχεύματα, ή πτερύγια, στον θώρακα.
- Εγκαύματα, ανοιχτές πληγές και δερματικές λοιμώξεις του θώρακα.
- Πρόσφατα τοποθετημένος διαφλέβιος βηματοδότης ή υποδόριος βηματοδότης (ιδιαίτερα εάν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν μηχανικές συσκευές).
- Υποψία πνευμονικής φυματίωσης.
- Θλάση του πνεύμονα.
- Βρογχόσπασμος.
- Οστεομυελίτιδα των πλευρών.
- Οστεοπόρωση.
- Πήξη.
- Παράπονο πόνου στο στήθος.
Επιπλοκές
Οι επιπλοκές που μπορεί να υπάρχουν σε κάθε περίπτωση είναι:
- Υποξαιμία
- Αυξημένη Ενδοκρανιακή Πίεση
- Οξεία υπόταση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας
- Πνευμονική αιμορραγία
- Πόνος ή τραυματισμός των μυών, των πλευρών ή της σπονδυλικής στήλης
- Έμετος και Αναρρόφηση
- Βρογχόσπασμος
- Δυσρυθμίες
Πού μπορεί να εφαρμοστεί;
Σε κάθε περίπτωση η αναπνευστική φυσικοθεραπεία μπορεί να αφορά άτομα με ενδονοσοκομειακή νοσηλεία σε κλίνη ή στη ΜΕΘ ή ασθενείς στο σπίτι σε κλινήρη κατάκλιση αλλά και ασθενείς περιπατητικούς.
Αφορά όπως έχουμε ήδη πει όλες τις ηλικίες και είναι αποτελεσματική σε όλες τις περιπτώσεις που εφαρμόζεται.
Συμπέρασμα
Σε κάθε ασθενή με οποιαδήποτε πρόβλημα στον αερισμό και τη λειτουργία των πνευμόνων η ένδειξη είναι η αναπνευστική φυσικοθεραπεία.
Ακόμη και σε περιπτώσεις νεογνών στις μονάδες εντατικής νοσηλείας είναι πολύ σημαντική η συμβολή της αναπνευστικής παρέμβασης για τη διατήρηση στη ζωή νεογνών υψηλού κινδύνου.
Η αναζήτηση ενός εξειδικευμένου αναπνευστικού φυσικοθεραπευτή είναι προτεραιότητα σε περιπτώσεις αναπνευστικών παθήσεων που χρήζουν αποκατάστασης.
Συμβουλευτείτε μόνο εξειδικευμένους φυσικοθεραπευτές για το βέλτιστο αποτέλεσμα.
